ISPRAVKA: MAMOGRAFIJA NIJE BESKORISNA: Neretko bezopasne kvržice ne predstavlja kao rak dojke

Portal Telegraf.rs je 12.2.2014 objavio netačan tekst o tome da je mamografija beskorisna. Posle analize Raskrinkavanje.ba, ispravljen je naslov kao i osnovna informacija data u tekstu, jer mamografija nije opasna za žene.

Kako je pokazala analiza portala Raskrinkavanje.ba, navodi iz analiziranih objava da je mamografija štetna verovatno se odnose na podatak da je kanadskom studijom utvrđeno 22% prekomernih dijagnoza karcinoma dojke koji su nepotrebno lečeni jer tokom života žene ne bi doveli do bolesti. Važno je napomenuti da prekomerne dijagnoze ne znače i pogrešne dijagnoze; klinički, promena postoji, no ona tokom života neće dovesti do problema, komplikacija ili smrti, a pacijentkinja, pak, može biti podvrgnuta nepotrebnom tretmanu.

Preporučujemo

Slučajevi prekomernih dijagnoza u skrining programima su mogući, a metaanaliza više studija s ovom tematikom pokazala je da prosečna incidenca takvih slučajeva u skrining programima za karcinom dojke iznosi oko 12,6 posto. Pojava ovakvih slučajeva, naročito u vezi sa skrining programima za karcinome dojke i prostate, pokrenula je debatu i dileme o prekomjernim dijagnozama karcinoma u ranoj fazi, objašnjavaju na Rakrinkavanju.

Ipak, organizacija Cancer Research UK navodi da nacionalni skrining programi za karcinom u Ujedinjenom Kraljevstvu još uvijek postoje jer istraživanje pokazuje da su koristi takvih programa i dalje veći od potencijalne štete (naprimer, kroz prekomjerne dijagnoze) za opštu populaciju.

U skladu s navedenim, tvrdnja da je mamografija štetna ocenjena je kao dezinformacija. Mamografija u skrining programima može rezultirati slučajem da se pacijentkinja leči od bolesti koja joj tokom života ne bi izazvala probleme, no mamografija kao dijagnostička metoda i dalje je korisna za utvrđivanje i rano lečenje karcinoma dojke.

Tvrdnje da su kanadski naučnici utvrdili da je mamografija beskorisna ocenjene su kao manipulisanje činjenicama. Kanadska studija zaključila je da mamografija ne utiče na smanjenje smrtnosti kod žena koje su imale redovne godišnje mamografe u poređenju sa ženama koje nisu imale takve preglede, no nije zaključila da je reč o beskorisnoj dijagnostičkoj metodi. Studija je skrenula pažnju na to da je njena korist za smanjenje smrtnosti prenaglašena, no nije dovela u pitanje njenu dijagnostičku vrednost.

Šta su činjenice?

Mamografija je rendgenski pregled grudi koji se koristi za otkrivanje promena u tkivu dojke ili kako bi se pobliže istražili simptomi ili promjene koje su uočene na drugim pregledima. Pregled podrazumeva pritiskanje grudi između dve ploče na RTG aparatu i predstavlja zlatni standard u otkrivanju raka dojke. Na stranici hrvatskog Zavoda za javno zdravstvo navodi se da je “dokazano da mamografija beleži promene na dojci oko dve godine ranije od kliničkog pregleda zasnovanog na pojavi simptoma ili opipljive kvržice”.

Mamografija je osnovna metoda skrininga za rano otkrivanje raka dojke, koju obično organizuju zavodi za javno zdravstvo na nacionalnom nivou ili nižim nivoima. Prema informacijama Zavoda za javno zdravstvo Kantona Sarajevo, skriningom ranog otkrivanja raka dojke u tom kantonu obuhvaćene su žene u dobi od 50 do 69 godina. U okviru toga, žene mogu svake dve godine obaviti mamografski pregled dojki.

Međutim, “Kanadska nacionalna studija skrininga dojki” (eng. Canadian National Breast Screening Study), objavljena u časopisu The British Journal of Medicine u januaru 2014. godine, pokazala je da godišnja mamografija kod žena u starosnoj grupi od 40 do 59 godina nije uticala na smanjenje smrtnosti od karcinoma dojke. O rezultatima studije svojevremeno je izveštavao i The New York Times, a na osnovu te studije izrađene su i preporuke za programe ranog otkrivanja karcinoma dojke za žene starije od 40 godina širom sveta.

Studija i kasnije kontroverze

Kako je pokazala analiza portala Raskrinkavanje.ba, kanadska studija bila je obimno istraživanje koje se provodilo od 1980. do 1985. godine u šest kanadskih provincija. U studiji je učestvovalo gotovo 90.000 žena starosti od 40 do 59 godina i bile su podijeljene u dvije dobne grupe: žene od 40 do 49 godina i žene od 50 do 59 godina. Obje dobne grupe bile su dodatno podeljene u testne i kontrolne grupe: jedna je imala pet uzastopnih godišnjih mamografskih pregleda (uz fizičke preglede dojki), dok druga nije imala mamografiju, već samo uobičajenu zdravstvenu zaštitu, uz godišnje fizičke preglede za žene starije od 50 godina. Cilj studije bio je utvrditi da li mamografija smanjuje smrtnost od raka dojke.

Nakon 25 godina praćenja, rezultati su pokazali da je broj smrtnih slučajeva od raka dojke bio gotovo identičan u obe grupe: 500 u grupi koja je imala mamografije i 505 u kontrolnoj grupi. Nije pronađena značajna razlika u smrtnosti, što znači da godišnja mamografija nije pružila dodatnu korist u pogledu smanjenja broja smrtnih ishoda u poređenju s fizičkim pregledima i uobičajenim pristupom zdravstvenoj zaštiti. Takođe, rezultati su bili gotovo isti i za žene od 40 do 49 godina i za one od 50 do 59 godina.

Studija je ukazala i na problem prekomerne dijagnostike: otprilike 22% slučajeva invazivnog raka dojke otkrivenog mamografijom bile su dijagnoze koje ne bi imale klinički značaj tokom života. To znači da je otprilike jedna od 424 pregledane žene potencijalno prošla kroz nepotrebno liječenje. Studija, međutim, nije zaključila da je mamografija kao dijagnostička metoda beskorisna, već da njena primena u skriningu za rano otkrivanje karcinoma kod žena od 40. do 59. godine života ne utječe na smanjenje smrtnosti od te bolesti.

Osim toga, u 2021. godini u časopisu Radiology: Imaging Cancer objavljen je članak koji dovodi u pitanje nalaze kanadske studije, skrećući pažnju na njene “ozbiljne nedostatke”. U njemu je kanadska studija upoređena s drugim, novijim randomiziranim studijama o učinkovitosti mamografije.

Prvi veliki problem koji je naveden jeste nedovoljna statistička snaga da se utvrdi razlika u smrtnosti između grupa, što je uzrokovano slabim odzivom učesnica zbog straha od zračenja, velikim brojem učesnica koje su odstupale od protokola i greškama osoblja zbog kojih su neke žene izgubljene iz praćenja. Osim toga, korištena je zastarjela oprema za mamografiju, a prvih pet godina korišten je neadekvatan ugao snimanja, koji je hvatao manji dio tkiva dojke. Zbog toga je osjetljivost mamografije u ovoj studiji bila samo 69%, dok je u drugim studijama bila znatno viša.

Treći veliki problem bio je taj što kanadska studija nije eksplicitno isključila žene koje su već imale simptome raka dojke, što je dovelo do toga da su u studiju uključene i žene koje su zapravo trebale dijagnostičku, a ne skrining mamografiju (op.a., već su postojali simptomi karcinoma koji se određuju na detaljnijem dijagnostičkom mamogramu). Neke su uključene direktno iz hirurških klinika, a postoje i svjedočenja koja ukazuju na kršenje principa slučajnog odabira – žene koje su već imale znakove raka stavljane su u grupu koja je dobijala mamografiju. Višak uznapredovalih karcinoma dojke u toj grupi dodatno sugeriše da raspored grupa nije bio zaista slučajan.

No, prema pisanju kanadskog CBC-a, koji je izvestio o kritikama na račun ranije studije, mnogi eksperti, uključujući i njenog autora Anthonyja Millera, i dalje brane njene rezultate te odbacuju mogućnost da su pojedine pacijentkinje sa simptomima karcinoma bile u grupi u kojoj se radila mamografija.

Celu analizu sajta pročitajte ovde.

(Telegraf.rs / Tanjug)