Kako je Hrvat postao prvi predsednik Srpske kraljevske akademije (danas SANU)

Josif Pančić je bio naš lekar, botaničar, profesor na Velikoj školi, preteči Beogradskog univerziteta, osnivač prve botaničke bašte u Beogradu, i ključan za nastanak „Jevremovac”; po Pančiću ime nosi čuvena omorika,, vrsta četinara koju je on otkrio, kao i najviši vrh Kopaonika.

Na spisku njegovih otkrića i doprinosa nauci nalaze se druge biljke koje sve danas nose njegovo ime: potočarka ili režuha, udovičica, vodnjača, runjika, zvinčac, vijuk, šeboj, pelin, mleč i dragušac, jedna vrsta gljive (Tilletia pancicii), zatim srpska pančičija, kao i Pančićev skakavac, insekt koji je čudesno preživeo glacijaciju u džepovima Dinarida.

Preporučujemo

Josif Pančić je bio prvi predsednik Srpske kraljevske akademije (danas SANU), član Društva srpske slovesnosti, Srpskog učenog društva, Srpskog arheološkog društva, Srpskog lekarskog društva, Pevačkog društva, Društva za poljsku privredu, Srpskog poljoprivrednog društva.

Ipak, i pored članstva u svim tim društvima i udruženjima srpskog prefiksa, Josif Pančić je bio — Hrvat, i dopisni član Jugoslovenske akademija nauka i umetnosti, Ugarske akademije nauka, Brandenburškog botaničkog društva, Bečkog geološkog instituta, Jestastveničkog društva u Šerburu i bečkog Zoološkog botaničkog društva.

Tri primerka Pančićeve omorike (prva sleva, druga sleva dole, i prva zdesna; druga zdesna je bela jela) na Tari. Foto: Wikimedia/PANJAVISION

Rodio se po svemu sudeći kao Josip; Josif je oblik ustanovljen po dolasku u Srbiju, u kojoj je završio manje-više igrom slučaja i sticajem okolnosti, srećnih po nas ali i po njega. Na obali Kvarnerskog zaliva, postoji mala oblast koja zove Vinodol, u kojoj postoji gradić Bribir: jedan od dva u Hrvatskoj, drugi se nalazi na rubu Ravnih korata, kod Skradina, blizu Šibenika, u kojem su Srbi do rata bili ubedljiva većina.

Ali ne i u ovom vinodolskom Bribiru, na oko kilometar i po od koga se nalazi selo Ugrini, u kojem su do rata, od 190 stanovnika, njih šestoro bili Srbi; nemamo detaljan uvid u popis, pa ne znamo da li je i 1991. u tom selu živeo neki Pančić, ali početkom 19. veka znamo pouzdano da jeste, jer je upravo tamo 17. aprila 1814, u katoličkoj porodici Pavla (Pavao) i Margarete Pančić, rođen Josip, kao četvrto dete.

Stric Grgur, kao sveštenik, pomogao mu je da se školuje, kao i njegovom bratu Mati, koji je takođe postao sveštenik. Josip je gimnaziju pohađao u Rijeci, potom filozofiju u Zagrebu, na Regia Academica Scientiarum, da bi potom 1832. otišao u Peštu, gde je postao doktor medicine. Botanikom je počeo da se bavi po povratku kući, na Velebitu skupljajući biljke, i potom ih klasifikujujući u Beču, u kojem je proveo godinu dana.

„Portret Josifa Pančića”, Đorđe Krstić, nepoznati datum. Foto: Wikimedia/Đorđe Krstić

Upravo je tom prilikom sreo Vuka Karadžića, koji ga je uputio ka Srbiji, davši mu preporuku, koja nije vredela mnogo, zbog brojnih Vukovih neprijatelja u našoj zemlji; nije pomoglo ni to što ga je Vuk uputio da traži nameštenje u Užicu, kraju poznatom po antikarađorđevićevskom raspoloženju (tada je na vlasti kod nas bio knez Aleksandar Karađorđević).

Na kraju je ipak u leto te 1846. dobio posao lekara u Jagodini, u fabrici stakla u vlasništvu ministra inostranih poslova Avrama Petronijevića, a posle šest meseci i posao fizikusa Jagodinskog okruga; i tako je počelo njegovo, više nego plodonosno, bavljenje u Srbiji, u kojoj je u Ćupriji 1848. upoznao svoju suprugu Ljudmilu, ćerku barona inženjera Franca fon Kordona, s kojom se venčao januara 1849. (naši izvori kažu: u pravoslavnoj crkvi), i s kojom je dobio sedmoro dece.

Da se radi o srpskom biologu (srpski je biolog zato što je živeo i radio u srpskom miljeu, u Srbiji) ali stranog porekla, i to hrvatskog, može se videti i po tome koliko se na srpskoj Wikipediji instistira na tome da je on bio „srpski biolog”, i tamo gde je to prirodno istaći i tamo gde je veoma usiljeno; a tu je takođe i opskurna tvrdnja, ničim potkrepljena, da su „prema predanju” Pančići iz Hercegovine, što bi valjda trebalo da dokaže da se ipak radi o Srbinu. Kao da je nečije poreklo jedina bitna stvar.

(Telegraf.rs)