Sveti rimski car Ivan od Mičigena: Duboki smisao i posledice 2. svetskog rata stale u jednu fotku

Američki vojnik Ajvan Babkok na kraju Drugog svetskog rata pozira s identičnom kopijom krune Svetog rimskog carstva, čiju je izradu na osnovu originala 1915. naložio nemački car Vilhelm II. Foto: Wikimedia Commons / Public domain / T/5 E. Braum and was provided by The U.S. National Archives and Records Administration / Julius Jääskeläinen

Sumanutu opsesiju nacističkog režima simbolima odlično oslikava jedan događaj, koji se odigrao neposredno nakon Anšlusa, odnosno prisajedinjenja Austrije Nemačkom rajhu 12. marta 1938. I pored svih hitnih stvari koje su imali da urade, oni su se tog istog meseca bavili prenošenjem regalija Svetog rimskog carstva, pre svega krune, iz Beča u Nirnberg.

Preporučujemo

Radi se o bogato dekorisanoj kruni koja je, mada se prvi put u jednom sačuvanom pisanom izvoru pominje tek u 12. veku, najverovatnije izrađena po nalogu Otona I Velikog za potrebe njegovog carskog krunisanja 962., i koja je pola veka kasnije „dograđena” i usklađena sa željama Konrada II.

Njome je krunisana većina careva, bilo direktno od strane pape (poslednji takav je 1530. bio Karlo V) bilo u svojstvu „kraljeva Rimljana” i posle „kraljeva u Nemačkoj” (po papinom odobrenju to je donosilo zvanje „izabranog cara Svetog rimskog carstva”), sve do 6. avgusta 1806. kada je Franc II (od 1804. i car Austrije kao Franc I) abdicirao posle Austerlica i time formalno ukinuo carstvo.

Jedno od skladišta umetničkog blaga koje su Nemci opljačkali širom Evrope, pronašli su 24. aprila 1945. u Bavarskoj pripadnici američke 3. armije. Foto: Wikimedia Commons / Public domain / Department of Defense. Department of the Army. Office of the Chief Signal Officer / National Archives Catalog, research.archives.gov

Imperijalne regalije su imale turbulentnu istoriju. Isprva su često seljene, sve dok 1349. Karlo IV nije sagradio zamak Karlštejn kod Praga, za stalni dom carskih i čeških kraljevskih regalija. Ali zbog Husitskih ratova, Sigismund ih 1424. seli u Višegrad pa u Nirnberg, gde ostaju do 1796., kada ih zbog pretnje revolucionarne Francuske prebacuju prvo u Regenzburg pa 1800. u Beč.

Kao što rekosmo, nacisti su 1938. krunu odneli u Nirnberg, u kojem je svejedno boravila već više od tri stoleća, pa se može reći da su je vratili tamo gde je istorijski provela najviše vremena. Tokom Drugog svetskog rata čuvana je u podzemnom kompleksu Nirnberškog zamka, „Istorijskom umetničkom bunkeru”, zajedno s mnogim drugim dragocenostima.

Američka vojska je bunker otkrila 1945., u njemu pronašla Carsku krunu Svetog rimskog carstva, i već januara naredne godine je poslala u trezor Austrijske nacionalne banke u Beču. Ali to nije kruna koja je prikazana na prvoj slici, na kojoj jedan američki vojnik pozira s njom na glavi.

U stvari, radi se o identičnoj kopiji čiju je izradu 1915. naložio nemački car Vilhelm II, koji se i takvim stvarima bavio u jeku Prvog svetskog rata (nema preciznih datuma te ne znamo da li je to bilo pre ili posle Trojne ofanzive na Kraljevinu Srbiju). Od početka se čuva u Krunidbenoj sali Gradske većnice Ahena, podignute u 14. veku na mestu stare palate Karla Velikog.

Verne kopije Imperijalnih regalija Svetog rimskog carstva čiju je izradu 1915. naložio nemački kajzer Vilhelm II, od početka se čuvaju u Gradskoj većnici Ahena. Foto: Wikimedia Commons / Public domain / Arnoldius

Tamo se i danas nalazi. Samo je tokom rata morala privremeno biti sklonjena zbog savezničkog bombardovanja, u jednu pećinu kod grada Zigena, udaljenog oko 170 kilometara od Ahena (tačno između dva grada nalazi se Keln), u kojoj su je 3. aprila 1945. pronašli pripadnici američke 1. armije.

Momak na slici, šaljivdžija (sa sumnjivom količinom prstenja na rukama), je 29-godišnji Ivan Babkok (ili bolje reći: Ajvan), pripadnik 165. signalne fotografske čete. Rodom iz Mičigena („novi car Svetog rimskog carstva je iz Mičigena”, kaže jedan opis te slike), posle rata se vratio kući, a preminuo je 1994. u 78. godini života. Praktično je bio vršnjak s ovom krunom-kopijom.

Sama fotografija, međutim, nosi snažnu simboliku.

Na izvestan način, ona simboliše sav duboki smisao tog sukoba, s njegovim dalekosežnim posledicama: konflikt između starog sveta i novog, starog doba i novog, evropskog i američkog, monarhijskog i republikanskog, tradicionalnog i progresivnog, konzervativnog i liberalnog, visokokulturnog i vulgarnog, između zastarelih i savremenih formi, rečju, konflikt između arhaičnog i modernog; i konsekvence pobede potonjeg.

(P. L.)