Kako je Hitlera iznenadio razvoj situacije u Jugoslaviji i šta je prethodilo akciji "Strašni sud"

Foto: Wikimedia/Public domain, Wikimedia/Muzej Revolucije Narodnosti Jugoslavije

Danas se navršava 80 godina od kada su snage nacističke Nemačke tog jutra, 6. aprila 1941. godine nemilosrdno bombardovale Beograd.

Preporučujemo

Te nedelje ujutru, tačno u 6.30 sati 234 bombardera i 120 lovaca zasuli su Beograd, a veći deo žitelja našeg grada je umesto budilnika i galame dece probudio smrtonosni teret nemačkih snaga, bez objave rata.

Avionski napadi nastavljeni su i naredna dva dana, a u ataku je poginulo oko 2.500 ljudi. Uništeno je više stotina zgrada, među njima i zdanje Narodne biblioteke Srbije, ustanove osnovane 1832, sa oko 300.000 knjiga, uključujući srednjovekovne rukopise i druga dela od neprocenjive vrednosti za srpsku kulturu.

Lična odluka Hitlera

Pritisci na Vladu Kraljevine Srbije od strane nacističke Nemačke bili su sve jači. Vlada Cvetković – Maček je 25. marta 1941. godine podlegla je pritiscima, te je u bečkom dvorcu Belvedere, potpisala protokol o pristupanju Jugoslavije Trojnom paktu (Nemačka, Italija, Japan).

Ova odluka vlasti izazvala je gnev građana Jugoslavije, te je ponosni i slobodarski narod 27. marta 1941. godine izašao na ulice i na masovnim demonstracijama u svim gradovima širom kraljevine, uz parole "Bolje rat nego pakt, bolje grob nego rob".

Grupa oficira istog dana je izvršila vojni puč, zbacivši Vladu Cvetković - Maček i namesništvo, a na prestol je ustoličen maloletni kralj Petra II Karađorđević. Formirana je i nova vlada na čelu sa  Dušanom Simovićem.

Hitler je bio iznenađen razvojem situacije, te je 28. marta na sastanku sa svojim generalima doneo odluku o bombardovanju Jugoslavije. Istoričari tvrde da je bila u pitanju Hitlerova lična odluka, sa kojim je hteo da razbije i uništi Kraljevinu Jugoslaviju kao državu. I tako je došlo do odluke koja je poznata i pod nazivom "Poduhvat 25".

Neravnopravna borba

Zadatak bombardovanja Beograda poveren je bio 4. vazdušnoj floti nemačkog ratnog vazduhoplovstva, kojom je komandovao general-pukovnik Aleksandar Ler. Operacija je nosila kodno ime "Strašni sud", odnosno "Strafgericht" na nemačkom.

Velikom broj nemačkih aviona odupreo se elitni 6. lovački put i jedinice PVO Beograd koji su u hrabrom otporu uspeli da nanesu agresorima značajne gubitke. Međutim, uprkos trudu i žrtvi naše vojske, nemački napadači su pobedili. Kako navode istoričari, u vazdušnom okršaju nemačkih i naših snaga, poginula su dvojica pilota, a ranjeno su šestorica.

Ovaj atak je značio uvlačenje Kraljevine Jugoslavnije u Drugi svetski rat, iako su jugoslovenske vlade pre i posle puča pokušavale na sve načine da izbegnu. Treba napomenuti da je samo par sati pre napada Kraljevina Srbija potpisala sporazum o nenapadanju sa SSSR-om, o čemu je "Telegraf.rs" ranije pisao.

Nemačke snage, zajedno sa zemljama saveznicama Italijom, Bugarskom i Mađarskom, napale su Jugoslaviju bez objave rata.

Atak na Narodnu biblioteku Srbije

Već u prvom, od ukupno četiri talasa bombardovanja, tog dana, stradala je zgrada broj 14 na Kosančićevom vencu, tadašnja Narodna biblioteka Srbije.

Prema navodima neki istoričara, zgrada je navodno pogođena zapaljivim bombama tog dana oko 16 časova. Požar je trajao nekoliko dana, a prema rečima stanovnika koji su živeli u okolini, ruševine su se pušile mesecima.

General Ler, koja je komandovao jedinicama koje su bombardovala Beograd i Varšavu, 1947. godine je streljan u Beogradu zbog ratnih zločina.

Preživeo "Strašni sud"

Blažo Strugar, koji je preminuo 1997. godine, bio jedan od pilota koji je preživeo bombardovanje Beograda, odnosno operaciju "Strašni sud".

- Pet bombardera tipa "savoja marketi" natovareno je sa 12 bombi od po 100 kilograma. Avionom broj 5 pilotirao je vazduhoplovni as Miladin Dendić, a sa njim je bio i letač Blažo Strugar zvani, moj deda. Prema njegovom kasnijem svedočenju, zbog tajnosti poduhvata, tek nakon poletanja radio-vezom je primio naredbu da 8 bombi ispusti na aerodrom Smirna, a da sa preostale 4 bombe krenu na mostove na Bojani kod Skadra - ispričala je njegova unuka Ana.

- Zbog greške neobučenog vazduhoplovnog kapetana koji je bio sa njima u avionu, i koji je greškom zaglavio polugu za ispuštanje bombi, bombarder broj 5 nije uspeo da ispusti bombe u prvom naletu. I dok su ostali avioni nakon izvršenog zadatka krenuli nazad ka Čačku, Bibo je nekako uspeo da odglavi hidraulična vrata bombardirluka i omogući dejstvo bombardera. Sa visine od 1.500 metara ispustili su bombe koje su pale na aerodrom Smirna i uništile nekoliko italijanskih letelica - istakla je ona.

Svedočanstvo Blaža Strugara o tome kako je branio Beograd 6. aprila 1941. možete da pročitate u tekstu "Telegraf.rs".

(Telegraf.rs)