Kako je beogradski majstor Đorđević 1688. sagradio Dugi most preko Save po nalogu Austrijanaca

Mada možda ne deluje tako, u Beogradu postoji deset mostova, osam preko Save i dva preko Dunava. Brankov, Gazela, Stari i Novi železnički, Stari savski, Most na Adi, Pančevački, Pupinov, Drumski i Železnički ostružnički, to su mostovi na teritoriji glavnog grada Republike Srbije. Biće ih još.

Prvi koji istorija pominje postojao je u 5. veku, kada je Beograd bio Singidunum; konkretno, pominje ga grčki istoričar Zosim iz Konstantinopolja, jedan od poslednjih paganskih istoričara i pravni zastupnik carske blagajne (živi dokaz da su propisi, koji su paganima zabranjivali da vrše visoke funkcije, tada zaobilaženi).

Preporučujemo

Nije nemoguće da je beogradskih mostova bilo i pre toga, ali nikakvi dokazi za to ne postoje. Više od hiljadu godina kasnije, u 16. stoleću, istorijski zapisi spominju neke nove mostove, sagrađene 1521. i 1595. godine.

Austrijska Opsada Beograda 1688. završila se povoljno, ne bez bitnog doprinosa srpske milicije. Ali samo par godina kasnije Austrijanci su zbog francuskog napada na zapadu prinuđeni na povlačenje sa Balkana, što je izazvala Prvu veliku seobu Srba. Foto: Wikimedia Commons / Public domain

Ali to su bili privremeni, pontonski mostovi, čija je svrha bila momentalna vojna potreba, dizani su zarad osvajanja grada, baš kao i most koji su Austrijanci podigli 1717. godine. No pre njega, Austrijanci su 1688. sagradili prvi stalni most u našoj prestonici, mada i tada zbog ratnih ciljeva.

Nalazio se blizu Ostružnice, i zvao se Dugi most, a takođe i Most preko močvare; oba imena dolaze otuda, što se zbog močvarnog zemljišta na sremskoj strani most nije završavao na obali, već je produžavao dalje iznad rita, sve do čvrstog tla.

Njegov graditelj bio je beogradski majstor, neki Đorđević, koji je za mesec dana, uz angažovanje 400 zidara, iskoristio 2.000 stabala, 1.100 drvenih šipova, 15.500 snopova kolja i 12.000 palisadnih kolaca.

Izgleda su Austrijanci, koji su te 1688. i zauzeli Beograd uz pomoć srpske milicije, malo kasnije podigli još jedan, klasični pontonski most, koji se nalazio bliže Adi Ciganliji. Oba su srušena već 1691., nakon što su Austrijanci bili prinuđeni da se povuku iz Srbije i sa Balkana (prodrli su sve do Skoplja), zbog francuskog napada na zapadu.

"Seoba Srba", Paja Jovanović, 1896. Foto: Wikipedia / Muzej grada Beograda

S obzirom da su se Srbi borili protiv Turaka na austrijskoj strani, što su Turci doživeli kao izdaju (oni su Pećku patrijaršiju i obnovili samo da bi imali mirnu pozadinu i odrešene ruke za prodor u Srednju Evropu), ovo povlačenje Austrije izazvalo je teror nad hrišćanskim življem, i povlačenje dobrog dela srpskog naroda iz najugroženijih krajeva.

Pričamo o Prvoj velikoj seobi Srba koja se odigrala 1690. godine, kada je 37.000 srpskih porodica (bezmalo 200.000 ljudi) prešlo sa desne na levu obalu Save, nakon što su narodni prvaci na čelu s patrijarhom Arsenijem III Čarnojevićem, od austrijskog cara Leopolda dobili dopuštenje i povelju o crkveno-školskoj autonomiji.

Razumno je pretpostaviti, da je barem jedan deo Srba tada Savu prešao preko Dugog mosta. Imajući zato u vidu njegov ogroman značaj, i kao prvog stalnog, mada kratkovečnog beogradskog mosta, i kao mosta preko koga je išla Prva velika seoba, i kao mosta koji je podigao naš čovek, naš graditelj, možda ne bi bilo loše razmisliti o tome, da se Most na Adi, koji ionako ima generički naziv, preimenuje u Dugi most. Barem razmisliti o tome.

(P. L.)