Gradić u koji je Adolf Hitler hteo da smesti svoj štab posle okupacije Britanije

Bridžnort (eng. Bridgnorth) je gradić od oko 12.000 žitelja, u Šropširu, u regionu Zapadnog Midlendsa. Nalazi se na oko 40 km istočno od drugog po veličini britanskog grada Birmingema, te na oko 130 km južno, dva sata vožnje kolima, od Liverpula i Mančestera, dva susedska rivalska grada.

Kroz Bridžnort protiče reka Severn, najduža u Ujedinjenom Kraljevstvu, koja se prazni u Bristolski kanal, rukavac koji je do Tjudora bio poznat kao Severnsko more. Severn seče Bridžnort napola, na Visoki grad (eng. High Town) i na Niski grad (eng. Low Town) (prevesti to kao Gornji i Donji grad ne bi bilo u potpunosti u duhu originala).

Reka Severn značajna je za Bridžnort i zato, što je grad dobio ime po mostu oko kojeg i zbog kojeg se na tom mestu razvio. Raniji most se nalazio nešto južnije, kod obližnjeg sela Kvatforda (čiji sufiks takođe sugeriše postojanje prelaza preko reke; „ford” znači „gaz”, ili, po srpskom srednjovekovnom vokabularu, „brod”), gde su se vikinzi utaborili 895., kada se Bridžnort u obliku „Brigge” prvi put pominje.

To znači da je već tada imao svoj most, pa stoga ne čudi što je 912., za vreme gospe Etelflede od Mercije, dobio prvo utvrđenje, koje se 1101. razvilo u Bridžnortski zamak, čije razvaline i danas stoje. Ta godina je zapravo ključna za razvoj varoši, jer se tada, posle normanskog osvajanja, grof Robert od Belema, preselio u nju iz Kvatforda, sagradivši, ne samo pomenuti zamak, nego i prvu crkvu.

Varoš se narednih vekova razvijala kao trgovište. Prvobitna palisada u 13. veku je pretvorena u zidane bedeme, koji su do 16. stoleća već postali ruševine, izgubivši odbrambenu funkciju; Bridžnort je sve to vreme skupljao kraljevske privilegije, poput one iz 1215. kojom ih je kralj Džon oslobodio plaćanja putarine svuda u kraljevstvu sem u Gradu Londonu (tj. Sitiju).

Za vreme Engleskog građanskog rata Bridžnort je bio snažno rojalističko uporište; Bridžnortski zamak danas i jeste ruševina zbog događaja iz tog doba, jer je Kromvel po zauzimanju mesta, posle tronedeljne opsade, naredio njegovo uništenje. Tokom Drugog svetskog rata bio je meta Luftvafea; avgusta 1940. dve žene su poginule u bombardovanju kada su pogođene kuće u Visokom gradu.

Međutim, uvek je njegov razvoj bio ograničen, nikada Bridžnort nije bio veliki grad, uvek je bio gradić, u najboljem slučaju; zna se da je, recimo, 1841. imao 5.770 žitelja, 6.198 kao opština sa okolnim selima.

Što se tiče njegovih znamenitosti, pored „običnih” kuća koje mu pružaju tipični engleski pitoreskni izgled, te ostataka zamka, treba pomenuti Bridžnortsku uspinjaču, jedinu u Engleskoj, koja povezuje Visoki i Niski grad. Dve anglikanske crkve iz 12. odnosno 13. veka, nadograđivane i temeljno rekonstruisane krajem 17. odnosno sredinom 19. veka, takođe su značajna za kulturno nasleđe varoši.

Isto se može kazati i za Kuću episkopa Persija koja je podignuta 1580. i sada se nalazi pod zaštitom države, i za Gradsku većnicu sagrađenu 1652., i za Danijelsovu vodenicu koja je svoj današnji oblik dobila tokom 17. veka (njen točak od livenog gvožđa, izliven 1854., najveći je u Engleskoj).

Ostaci drevne isposnice, koju lokalci zovu „Kraljičin salon”, može se videti iz Visokog grada. Legenda kaže, da je u njoj 925. živeo pustinjak Etelred ili Etelvald, unuk kralja Alfreda Velikog. Imajući u vidu da je mesto počelo da se obrazuje 912. gorepomenutom gradnjom prvog utvrđenja, u vreme kada je Mercijom vladala najstarija Alfredova kći Etelfleda, predanje možda ima činjenično uporište.

Pomenimo da Bridžnort ima pozorište, Teatar na Stepeništu, kao i biskop „Mažestik”, otvoren još tridesetih godina. Postoji mnoštvo barova i restorana, i čak 27 pabova! Društveni život dodatno im bogati FK Bridžnort Taun koji se nadmeće u desetom rangu, u Premijernoj diviziji Regionalne lige Zapadnog Midlendsa. Veslački klub „Bridžnort”, osnovan u 19. veku, takođe je važan za meštane.

Rekosmo maločas da se Bridžnort razvijao kao trgovište; posledica je to činjenice, da su već u srednjem veku, blagodareći mreži lokalnih puteva, sva manja mesta i sela tog kraja gravitirala k njemu, a sve zbog mosta preko Severna. Od sredine 19. pa sve do druge polovine 20. stoleća, Bridžnort je imao i izvrsnu železničku, i uopšte saobraćajnu komunikaciju s ostatkom zemlje.

Čini se da je upravo to, kao i blaga zavučenost i ušuškanost Bridžnorta, bilo od ključnog značaja za naciste, koji su planirali da u njega smeste svoj glavni štab nakon okupacije Engleske. Tako barem istoričari tumače vojne mape koje su otkrivene 2005. godine, a koje prikazuju detaljno razređene postokupacione planove Trećeg rajha u kojima se pominje još jedan šropširski gradić: Ladlou.

Istoričar Ričard Vestvud-Bruks, ekspert za istorijske dokumente, smatra da je Adolf Hitler možda imao nameru da, prilikom eventualnog boravka u okupiranoj zemlji, svoju rezidenciju smesti upravo u zavučeni Bridžnort.

„Zvuči logično spekulacija da bi Hitler razmotrio da ovu bezbednu provincijsku varoš, udaljenu od velikih urbanih centara Zapadnog Midlendsa ali s vlastitim aerodromom, učini nekom vrstom baze, posebno što je smeštena tačno usred zemlje i slabo branjena”, izjavio je on tada za „Bi-Bi-Si”.

Ova hipoteza se u međuvremenu dobro primila; istina, nikada nećemo pouzdano znati, jer su Nemci izgubili Bitku za Britaniju pa odustali od Operacije „Morski lav” te se okrenuli pripremama za invaziju na SSSR —ali spekulisanje je besplatno i zanimljivo, a možda i utemeljeno u Hitlerovoj dobro poznatoj opčinjenosti engleskom kulturom i životom engleskih varošica.

(P. L.)