"Majka svih pandemija": Španska groznica se zapravo nikada nije završila

Foto: Wikimedia/Otis Historical Archives, National Museum of Health and Medicine

Nezamislivih 50 do 100 miliona ljudi širom sveta umrlo je tokom pandemije gripa 1918-1919, poznate kao "španska groznica". Bila je to najsmrtonosnija pandemija još od "crne smrti" i retka među virusima gripa koja je udarala i na mlade i zdrave. U SAD je pandemija gripa 1918. smanjila prosečan životni vek za 12 godina, piše History.com.

Preporučujemo

Još neobičnije je to što španski grip, kažu stručnjaci za zarazne bolesti, nikada zaista nije nestao. Nakon zaraze oko 500 miliona ljudi širom sveta 1918. i 1919. godine (trećina globalne populacije), soj H1N1, koji je izazvao špansku groznicu, povukao se u drugi plan i tamo ostao kao redovni sezonski grip.

Direktni potomci ovog gripa, u kombinaciji sa ptičjim ili svinjskim gripom, stvorili su nove moćne sojeve, što se upravo dogodilo 1957, 1968. i 2009. godine. Te kasnije epidemije grupa, odnele su dodatne živote, a virus iz 1918. stekao je gnusnu titulu "majke svih pandemija".

Tri talasa smrtonosnog virusa

Džefri Tubernberger je bio deo pionirskog naučnog tima koji je prvi izolovao i sekvencirao genom virusa gripa krajem devedesetih. Mukotrpan proces podrazumevao je vađenje virusne RNK iz uzoraka pluća uzetih od američkih vojnika koji su umrli od gripa 1918. godine uz jedna pluća čuvana skoro 100 godina.

Sada šef Odeljenja za virusnu patogenezu i evoluciju pri Nacionalnom istitutu za zdravlje (NIH), Tubenberger objašnjava da genetske analize gripa iz 1918. ukazuju da je on počeo kao ptičji grip i predstavljao je potpuno novi virusni soj kada je skočio na ljude nešto pre 1918.

Pandemija se dogodila u tri različita talasa tokom perioda od 12 meseci. Prvi put se pojavio u proleće 1918. godine u Severnoj Americi i Evropi uglavnom u rovovima Prvog svetskog rata, a zatim se ponovo pojavio u svom najsmrtonosnijem obliku u jesen te godine, ubivši desetine miliona ljudi širom sveta od septembra do novembra. Poslednji talas zahvatio je Australiju, SAD i Evropu krajem zime i proleća 1919. godine.

Ali, da li je taj grip jednostavno "nestao" nakon trećeg talasa? Apsolutno ne, kaže Tubenberger.

Foto: Wikimedia/Uncredited photographer for St. Louis Post Dispatch

Sezonski grip

Budući da je čitav svet bio izložen virusu i da je zbog toga razvio prirodni imunitet protiv njega, soj iz 1918. počeo je da mutira i evoluira. Nešto izmenjene verzije griša pojavile su se zimi 1919-1920. i 1920-1921. godine, ali su bile daleko manje smrtonosne i gotovo se nisu mogle razlikovati od sezonskog gripa.

Ono što se zaista čini neverovatnim, prema genetskim analizama, je da se čini da je isti novi soj gripa iz 1918. direktni predak svakog sezonskog i pandemijskog gripa koji smo imali tokom prošlog veka.

- Još možete pronaći genetske tragove virusa iz 1918. u sezonskom gripu koji danas cirkuliše. Svaka pojedinačna ljudska infekcija gripom A u poslednje 102 godine potiče od jednog unošenja gripa iz 1918 - dodaje naučnik.

Dobrodošli u eru pandemija

Pandemija gripa iz 1918. bila je dosad najsmrtonisnija ali nije jedina koja se kvalifikovala kao pandemija. Čak i sa pojavom prvih vakcina protiv gripa nakon Drugog svetskog rata, virus gripa se pokazao sposobnim za neke neočekivane i smrtonosne genetske trikove.

U normalnoj sezoni gripa naučnici o vakcinama mogu da prate najaktivnije virusne sojeve i proizvedu vakcinu koja štiti od promena u virusu, ali dogodi se da virusni geni iz životinjskog carstva ulaze u mešavinu.

- Ako je jedna životinja zaražena sa dva različita virusna gripa istovremeno, možda jedan virus od ptice, a drugi od čovekka, ti geni mogu da se mešaju i podudaraju kako bi stvorili potpuno nivi virus koji nikada ranije nije postojao - navodi Tubenberger.

To se dogodilo 1957. godine kada je virus gripa iz 1918. koji je virus H1N1, zamenio gene sa drugim pričjim gripom, dajući nam pandemiju H2N2, koja je odnela milion života širom sveta. Ponovilo se 1968. godine stvaranjem takozvanog "hongkonškog gripa2 virusa H3N2 koji je ubio još milion ljudi.

Takozvala pandemija "svinjskog gripa" iz 2009. godine ima još dublju prošlost. Kada su se ljudi zarazili pandemijskim gripom 1918, koji je prvobitno bio pričji, preneli smo ga i na svinje.

- Još uvek živimo u onome što bih nazvao erom pandemije 1918 - 102 godine kasnije i ne znam koliko će trajati - rekao je Tubenberger.

(Telegraf.rs)