Od kapija grada preko saobraćajne košnice pa grobnice i parkinga: Šta je sve bilo na Trgu republike

Trg republike danas, Foto: Mateja Beljan

Šare na pločniku Trga republike, koje možete videti ako se malo bolje zagledate u njih, nemaju nikakvu drugu svrhu osim da podsete da je pre pešačke oaze i funkcije najstrožeg centra grada, takozvane "nulte tačke", tu nešto postojalo... A istorija Beograda toliko je burna da je taj prostor često menjao namenu - od kapije sa strogom kontrolom ulaska u grad, preko tramvajskog koridora, do parkinga i konačno - pešačke zone.

Preporučujemo

Da se ispod asfalta i zemlje i raznih kablova i instalacija krilo nešto veliko, otkriveno je prilikom rekonstrukcije 2018. godine.

Mnogi su se ponadali da se iza ovog velikog otkrića kriju obrisi čuvene Stambol kapija. Ali, tragovi Osmanlija ipak su ostali skriveni. Otkrivena je jedna druga kapija, Virtemberška, koju su podigli Austrougari prilikom osvajanja Beograda u 18. veku, a potom do temelja srušili, jer su takav dogovor postigli sa Turcima kada su se povlačili iz Beograda. Nikakav trag njihovog marljvog rada nije smeo da ostane.

Srušili su, dakle, sve svoje tvrđave koje su podigli za vreme okupacije Beograda "do temelja", pa i ovu kapiju. Ali, temelji su ostali i mogli su se videti kada je Trg bio okupiran mašinama i radnicima.

- Na osnovu analiza postojećih podataka u toku arheoloških iskopavanja i istraživanja koja su sprovedena na Trgu republike otkriveni ostaci predstavljaju Virtemberšku kapiju koja je podignuta 1725. godine i porušena u zimu 1739/40. godine - saopštili su novembra 2018. godine iz Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Beograda.

Trg republike, Foto: M. Beljan

Ovi arheološki ostaci su konzervirani i zatrpavani, a kao sećanje na njih ostao je trag na pločniku, u obliku temelja koji se kriju ispod.

- Otkriveni ostaci Virtemberške kapije po svojim dimenzijama i gabaritima, u potpunosti odgovaraju osnovama poznatih baroknih kapija iz ovog vremena, pre svega Baroknoj kapiji na Beogradskoj tvrđavi podignutoj u istom periodu. Tokom ove prve faze arheoloških iskopavanja i istraživanja nisu otkriveni ostaci kasnijih intervencija u smislu preziđivanja ili dogradnje - zaključili su u Zavodu.

A na samom trgu nalazila se i turska Stambol kapija, jedna od četiri kroz koje se ulazilo u grad. Ime Stambol dobila je po Istambulu, jer je put koji prolazi kroz nju vodio do tog grada. Njena simbolika za Beograd je bila ogromna. Kroz nju su jurišali srpski junaci koji su ga 1806. godine i oslobodili.

"Na ovom mestu se nekad nalazila Stambol kapija, kroz koju je vodio put za Stambol (Carigrad). Za vreme oslobođenja Beograda u Prvom srpskom ustanku 13. decembra 1806. godine kroz kapiju je prodrlo u grad 3.000 ustanika na čelu sa gročanskim vojvodom Vasom Čarapićem. Tom prilikom Čarapić je poginuo, boreći se za ideale slobode i stvaranje srpske države", piše na zabli koja je postavljena na fasadi Narodnog pozorišta, a povodom 200 godina od Prvog srpskog ustanka.

 

 

 

Погледајте ову објаву у апликацији Instagram

Snimak Pozorišnog trga iz 1932. Izvor: @beogradispodbeograda #staribeograd #trg #trgrepublike #narodmimuzej #narodnopozoriste #beograd #zanimljivostiobeograduОбјава коју дели Zanimljivosti o Beogradu (@zanimljivostiobeogradu) дана 16. Мај 2020. у 12:42 PDT

Na snimku iz 1932. godine vidi se da je Trg republike zauzeo svoje centralno mesto u gradu - to je užurban i prometan plato, sa mnogo šetača, ali i mesto gde se susreće više tramvajskih linija. Naravno, tada nije bilo republike, pa se on zvao Pozorišni trg. I motorni saobraćaj bio je sve gušći, a danas neverovatna slika je da jedno vozilo dolazi iz pravca Ruskog Cara.

Posle rata, razaranja i okupacije usledilo je oslobođenje. Centralno mesto u gradu tada su zauzeli oslobodioci. Kako je to bilo uobičajeno u komunizmu, njihove grobnice nalazile su se na javnim mestima, pa je tako grobnica oslobodilaca podignuta i na Trgu republike.

Tu je bilo sahranjeno 22 oficira i vojnika sovjetske Crvene armije poginulih u bici za oslobođenje Beograda od 14. do 20. oktobra 1944. godine.

Tek 1954. godine njihovi posmrtni ostaci preneti su na novoformirano "Groblje oslobodilaca Beograda".

Ali, onda je usledila "automobilska okupacija" Trga - on je postao veliki parking.

Na staroj crno-beloj slici vidi se kako je ova zgodna i velika površina u srcu grada bila povoljna za četvorotočkaše, kojih je bilo sve više i više.

Trg kakav svi poznajemo dugo je krasio "milenijumski sat", postavljen na početku novog milenijuma. A onda, vreme je pregazilo i asfalt, i sat i spomenik knezu Mihailu. Obnavljanjem Trga republike on je postao velika pešačka zona, koju sada krasi i obnovljeni spomenik knezu Mihailu.

(M. Beljan)