100 godina moderne Mađarske, bez Vojvodine: Sve glasnije traže delove Srbije, Hrvatske i Slovenije

Velika Mađarska kakvu traži pokret 64 županije, a to je povratak na granice pre Trijanona. Foto: Wikipedia/Бормалагурски

Na današnji dan, pre tačno sto godina, 1920, u Versaju je potpisan Trijanonski sporazum po kojem je regulisan status nove nezavisne države Mađarske, čije su granice na snazi i danas. To je bio jedan od mirovnih ugovora kojima je završen Prvi svetski rat, a koji su na Pariskoj konferenciji mira, od januara do juna 1919. godine, zaključeni sa svakom pobeđenom državom posebno. Velike površine (u kojima su većinim živeli ne-Mađari) pripale su Austriji, Slovačkoj, Ukrajini, Rumuniji i Jugoslaviji. Ali, više od tri miliona Mađara odjednom su bili državljani drugih zemalja.

Po odredbama sporazuma, nova nezavisna Mađarska je imala za dve trećine manju teritoriju od bivše Kraljevine Ugarske, koja je bila deo Austrougarske, u kojoj su Mađari, iako najbrojniji narod, činili manje od polovine stanovništva. Iako je među Mađarima mišljenje o Trijanonskom sporazumu velikim delom negativno, činjenica je da je ovaj sporazum međunarodno-pravno uspostavio i priznao Mađarsku kao potpuno nezavisnu državu, dok je nekadašnja Kraljevina Ugarska, iako veća po teritoriji, bila podređena Habzburškoj Monarhiji sve do njenog raspada 1918. godine.

„Istorija ne poznaje nijednu naciju koja je preživela takav gubitak krvi“, rekao je premijer Orban u govoru naciji početkom ove godine. „Danas, sto godina nakon smrtne kazne iz Trijanona, mogu da vam saopštim: Živimo, a Mađarska još uvek postoji.“

„Mađar je onaj koga Trijanon boli“

Prema aktuelnoj anketi Mađarske akademije nauka, 84 odsto od otprilike 1.000 ispitanika deli mišljenje da je Mađar „onaj koga boli Trijanon“, a 94 procenta smatra da je mirovni sporazum, koji se u zvaničnim dokumentima naziva „diktatom mira“, bio „nepravedan“.

Reviziju granica žele desničarski ekstremisti, kao što je Laslo Toroškaj, gradonačelnik Aštohaloma, mesta na granici sa Srbijom (Bački vinogradi), koji želi „da se ugovor proveri“. Desničarska Svetska asocijacija Mađara godinama prikuplja potpise za reviziju Trijanonskog sporazuma.

Desničarski rok bendovi, poput „Karpatija“, pružili su odgovarajući muzičku podlogu. „Nem, Nem, Soha“ (Ne, ne, nikad) – „trostruko ne“ (Trija-Non) međuratnog perioda ponovo se uzdiže u ritmu njihove muzike. Molitva koju su đaci morali da izgovaraju za vreme vladavine autoritarnog međuratnog vladara Mikloša Hortija („verujem u vaskrsenje Mađarske“) deo je njihovog scenskog nastupa. Oko Trijanona je nastala revizionistička subkultura, piše DW.

Viktor Orban bi voleo Veliku Mađarsku, traži delove Srbije i Hrvatske

Sada, kada je prošao čitav vek, s vremena na vreme mađarske vlasti pominju reviziju tog sporazuma. Mađari su to prošle godine učinili veoma direktno, tako što je u kabinetu premijera Viktora Orbana osvanula slika karte Velike Mađarske koju komadaju ruke i grabe teritorije, između ostalog i delove Hrvatske.

Fotografija je osvanula na društvenim mrežama 5. juna, nekoliko dana nakon što je Mađarska proslavila Dan nacionalnog zajedništva, spomendan uveden 2010. kako bi se obeležilo potpisivanje Trijanonskog mirovnog ugovora. Na slici, koja je objavljena na zvaničnim stranicama premijera, stajao je opis "Oduzeli ste nam dve trećine teritorija".

Poruka je bila jasna, bar Hrvatima - od Baranje i Međimurja do Rijeke i Dalmacije - sve je to teritorija koja je pripadala Mađarskoj, ali je "oteta pre 99 godina". 

Pola godine kasnije, na Orbanovom Fejsbuk profilu objavljena je još jedna sporna fotografija na kojoj se vidi da je sastanak predsedništva stranke Fides održao pored istorijske karte Mađarske koja obuhvata i delove Vojvodine i Hrvatske.

Veruje se da Orban na sve moguće načine šalje signale kako bi trebalo "revidirati" Trijanonski sporazum, a desničarski pokreti u Mađarskoj već duže vreme na društvenim mrežama pozivaju na reviziju onoga što je dogovoreno u Trijanonu. Isto tako, lani je na Trgu heroja u Budimpešti bila postavljena izložba, gde se turistima predstavljaju granice Mađarske, pre potpisivanja sporazuma u Versaju.

Orban razbesneo Hrvate dok je stajao kraj Plenkovića

Hrvate je nedavno zabrinula i Orbanova izjava i to tokom susreta s hrvatskim kolegom Andrejem Plenkovićem krajem novembra prošle godine. Tom prilikom Orban je podsetio kako su pre 80, 90 ili 100 godina Slavonija i mađarska županija Baranja "bili najbogatiji krajevi naše države", na čemu su drugi ljudi zavideli, zbog visine životnog standarda.

- Naprosto ne verujem da ako smo nešto već uspeli da postignemo tokom istorije, da ne bismo to mogli da ponovimo. Verujem da će se još jednom dogoditi da će ljudi zavideti mađarskoj županiji Baranji i Slavoniji u Hrvatskoj - rekao je Orban.

Provocirali i kroz društvene igre

Da velikomađarske ideje i snovi o granicama Mađarske pre Trijanonskog sporazuma očito ne stanuju samo u sedišu vladajuće stranke Fides i na zvaničnim komunikacionim kanalima mađarske vlade na Tviteru i Fejsbuku, nego i u igrama za decu i odrasle govori činjenica da se u Mađarskoj, svojevremeno, pojavila društvema igra pod nazivom "Spreči Trijanon".

Igra se pojavila uoči katoličkog Božića 2019. a pravila igre su takva da se igrači koji kontrolišu velike evropske države na početku Prvog svetskog rata takmiče u osvajanju što više neprijateljskih glavnih gradova.

Za igru je potrebno dvoje do sedmoro igrača, a jedna poruka igra glasi "Promeni istoriju", koja izgleda kao da cilja na publiku zainteresovanu za reviziju granica.

U jednom intervjuu autor igre je objasnio da je cilj da mladi naraštaji shvate kako su "Mađari autohtoni narod i izvan naših današnjih granica".

Foto: Wikimedia/PANONIAN

Slovenci poludeli zbog karte Velike Mađarske

Slovenija je kao provokaciju osudila objavljivanje geografske karte Mađarske koja uključuje i veliki deo Slovenije, a koju je na Tviteru objavila kancelarija za međunarodnu komunikaciju mađarske vlade.

Na karti je u okviru "Velike Mađarske" i slovenačko Prekmurje koje je pre Trijanonskog mirovnog sporazuma sklopljenog nakon Prvog svetskog rata pripadalo ugarskom delu Austrougarske monarhije.

Kartu je na Tviteru objavila kancelarija koji je u sastavu kabineta mađarskog premijera Viktora Orbana.

"Slovenija osuđuje objavu te karte koja ne pridonosi jačanju evropskih vrednosti i dobrosusedskih odnosa. Evropska unija je nastala kao projekat kojim su nadvladana istorijska opterećenja i mržnja među narodima i državama", objavilo je ministarstvo spoljnih poslova na Tviteru.

Na objavu mađarske karte reagovao je i premijer Marjan Šarec rekavši da se radi o ponašanju koje nije "ni evropsko ni miroljubivo".

Pomerali granice i u Drugom svetskom ratu

Kroz istoriju su Mađari pokušavali da revidiraju sporazum, i to ne samo "peckanjem" i objavljivanjem spornih mapa i fotografija. Naime, mađarski zvaničnici, na čelu sa Miklošem Hortijem, su uoči Drugog svetskog rata pristupili Trojnom paktu i pod patronatom nacističke Nemačke priključili Mađarskoj delove Čehoslovačke, Rumunije i Jugoslavije.

Nacistička Nemačka, međutim, nije podržavala maksimalističke mađarske teritorijalne zahteve, tako da je kao protivtežnju ovim zahtevima podržavala nezavisnost Slovačke i Hrvatske, ostavila znatan deo Transilvanije Rumuniji, kao i Banat Nedićevoj Srbiji. Nakon poraza Sila Osovine u Drugom svetskom ratu, Mađarska je ponovo svedena na trijanonske granice.

Od potpipisavanja sporazuma, pa sve do danas, Mađarska često ima zategnute odnose sa Rumunijom zbog oko 1.500.000 Mađara koji žive na području Transilvanije, kao i sa Slovačkom zbog etničkih Mađara koji žive na jugu ove države.

Odnosi sa Srbijom su nešto bolji zbog činjenice da Mađari u Srbiji imaju nešto više prava nego u Rumuniji ili Slovačkoj, a poslednjih godina su još više unapređeni.

Pogledajte u galeriji Trg heroja u Budimpešti, gde su istaknute sve teritorije pre Trijanona:

(Telegraf.rs)