O njegovoj "zlatnoj" Srbiji se i dalje priča: Na današnji dan za cara je krunisan Dušan Silni

Foto: Wikipedia/CrniBombarder!!!

Na današnji dan pre 674 godine u Skoplju, tada srpskoj prestonici, krunisan je prvi srpski car Stefan Uroš IV Dušan Nemanjić, poznatiji kao Stefan Dušan ili Dušan Silni. Njega je na Uskrs 16. aprila 1346. godine krunisao prvi srpski patrijarh Joanikije II, nedugo nakon što je Pećka arhiepiskopija nekanonskim putem uzdignuta na rang patrijaršije, što je bio neophodni uslov za uzdizanje kraljevstva na ravan carstva.

Preporučujemo

Dušan je vladao nad novonastalim Srpskim carstvom devet godina - od svog krunisanja 1346. do svoje smrti 20. decembra 1355. godine. Car Dušan je opisan kao energičan vladar, jakog karaktera i temperamenta, zato je često nazivan i pod imenom Dušan Silni.

Vreme njegove vladavine poznato je kao najzlatnije doba kasnog srpskog srednjovekovlja, obeleženog kulturnim procvatom i nezapamćenom teritorijalnom ekspanzijom, koja je došla kao posledica osvajačkih pohoda pre svega po romejskim krajevima.

Titula "kralja i samodržca svih srpskih i pomorskih zemalja i čestnika grčkih stranam" pojavila se prvi put na jednoj hrisovulji od 28. marta 1343. godine; do tada, titula kojom se Dušan potpisivao bila je jednostavnija, glasila je ili prosto "Stefan kralj" ili složenije "kralj svih srpskih i pomorskih zemalja", a do promene je došlo usled širenja ka grčkim delovima Balkanskog poluostrva.

Stefan Dušan rođen je oko 1308. godine od oca Stefana Dečanskog i majke Teodore Smilec. Dušanov deda po ocu je srpski kralj Stefan Milutin, a po majci bugarski car Smilec.

Kao dečak je zajedno sa svojim oslepljenim ocem, majkom i starijim bratom izgnan u Carigrad, najverovatnije 1314. godine. To je bila kazna za mladog kralja Stefana Dečanskog, koji se pobunio protiv oca i pokušao da mu otme vlast, ali ga je kralj Milutin pobedio, oslepeo i poslao ga zajedno sa njegovom porodicom u vizantijsku prestonicu Carigrad.

Dušana držali kao taoca na dedinom dvoru

Početkom 1317. ili 1318. godine Stefanu Dečanskom je bilo dozvoljeno da se vrati u kraljevinu Srbiju. Mladi Dušan je ostao na dvoru svog dede Milutina, najverovatnije kao talac.

1321. godine, kralj Milutin umire, a posle godinu dana borbe za vlast - na srpski presto dolazi kralj Stefan, Dušanov otac, kome se iznenada povratio vid. Tom prilikom je Dušan proglašen za naslednika prestola i dodeljena mu je na upravu Zeta.

Poznato da je Dušan učestvovao u bici kod Velbužda 1330. godine, gde je srpska vojska porazila bugarsku i ubila njihovog cara. U bici se Dušan pokazao kao izuzetan ratnik i komandant, i verovatno je još tu zadobio simpatije vojske i vlastele.

Početkom 1331. godine, odnosi Dušana i njegovog oca kralja Stefana Dečanskog su prilično zahladneli. Kralj Stefan je verovatno na nagovor svoje druge supruge, kraljice Marije Paleolog, razmišljao da umesto Dušana za naslednika proglasi svog drugog sina Simeona Sinišu.

Uz podršku vlastele koja je želela veće osvajačke pohode, Dušan se pobunio protiv oca - svrgnuo ga sa vlasti, i potom utamničio. Stefan Dečanski je umro u tamnici, ali razlog smrti nikada nije bio u potpunosti otkriven. Postoji nekoliko teorija o tome: neki izvori tvrde da je Stefan umro prirodnom smrću, dok drugi nagoveštavaju na to da je Dušan naredio da se Stefan ubije - što bi mogao da bude jedan od razloga zašto Dušan nije proglašen za svetitelja.

U toku svoje vladavine, Dušan će osvojiti mnoga područja i gradove. Učestvovao je tokom prvog vizantijskog građanskog rata na strani Jovana Kantakuzina, takođe je i tada proširio svoje teritorije. Ubrzo nakon tog rata se krunisao za cara, ali njegovu titulu nisu priznavale mnoge države. Dešava se drugi građanski rat u Vizantiji tokom kojeg je Stefan Dušan aktivno učestvovao i bio u savezu sa Jovanom V Paleologom, tokom tog rata je zauzeo Epir i Tesaliju. Napao je Bosnu i čak je stigao do glavnog grada Bobovca, ali zbog iznenadnog napada Vizantije, morao je da napusti Bosnu. Tokom vladavine je nekoliko puta ulazio u sukobe sa Ugarima, od kojih je zauzeo Mačvu. Za vreme njegovog života Srpska država postaje najjača vojna sila na Balkanu, čak je i predvideo opasnost od Turaka.

Dušan se oženio bugarskom princezom Jelenom, sa kojom je dobio jedinog sina Uroša, a neki izvori smatraju da su imali i ćerku.

Zanimljivo je da je imao svoj poseban odred plaćenika, od kojih je najpoznatiji Palman Braht.

Godine 1349. je doneo veoma važan dokument, koji se zove "Dušanov zakonik", a pisan je na srpskoslovenskom jeziku.

Posle smrti cara Dušana 1355. godine, carski tron nasleđuje njegov sin Uroš, zvanično car Stefan Uroš V.

Krunisanje i proglašenje za cara

Osvajački pohodi kralja Dušana i uspešna osvajanja vizantijske teritorije bez sumnje su doprineli sazrevanju ideje o carstvu. Grčke zemlje se u njegovoj titulaturi pojavljuju odmah posle 1342-43. godine, kada je zajedno sa Jovanom Kantakuzinom (ali i samostalno) osvajao gradove po Makedoniji i Albaniji. On se tada pominje kao čestnik Grčkom. Odlučujući događaji koji su uticali na njegovu odluku da se proglasi carem bili su uspesi postignuti u leto 1345. godine. Tada je zauzeo Halkidiki i jugoistočnu Makedoniju.

Dušan je prilikom sticanja carske titule nastojao da prati vizantijske uzore. Pre krunisanja obavljalo se proglašenje, što je Dušan i učinio između novembra 1345. i januara 1346. godine. Pojedini istoričari veruju da je ceremonija proglašenja obavljena na Božić 1345. godine u Seru, gradu gde je sa suprugom proveo zimu 1345-46. godine.

Svečanost carskog krunisanja obavljena je u Skoplju, na Uskrs 16. aprila 1346. godine. Između ova dva događaja u Srbiji su istovremeno postojali i kraljevstvo i carstvo pa se Dušan na natpisima na novcu pominje kao Rex Rascie-Imperator Romaniae (kralj Srbije - car Vizantije).

Takođe, pre krunisanja Dušan je morao da uzdigne srpsku arhiepiskopiju na rang partijaršije jer je samo patrijarh mogao da kruniše kandidata za cara. Proglašenje Joanikija za patrijarha obavljeno je uz pomoć bugarskog patrijarha Simeona koji je prisustvovao svečanosti u Skoplju. Nemoguće je sa sigurnošću odrediti kada je Joanikije postao patrijarh - pretpostavlja se da je to bilo negde između januara i aprila 1346. godine. Činu krunisanja prisustvovali su ohridski arhiepiskop, bugarski patrijarh, svetogorski prot kao i igumani i starci svetogorskih manastira.

Dušanova carska kruna se danas nalazi u Cetinjskom manastiru, u Crnoj Gori.

Car Dušan je takođe poznat po tome što je sagradio Manastir Svetih arhangela kod Prizrena, gde je i bio sahranjen sve do 1927. godine, kada je njegovo telo preneto u Crkvi Svetog Marka u Beogradu. Završio je takođe i zadužbinu svog oca Manastir Visoki Dečani.

Dušan je smatran za heroja među današnjim Srbima, i ima veliko poštovanje u narodu.

Posle smrti cara Dušana 1355. godine, carski tron nasleđuje njegov sin Uroš, zvanično car Stefan Uroš V.

(Telegraf.rs)