Kruže slike grčkih izbeglica koje su Sirijci spasli pre 80 godina. Ima li u tim pričama istine?

Foto: Tanjug/AP

Dramatična situacija na grčko-turskoj granici, gde poslednjih dana nekoliko desetina hiljada bliskoistočnih migranata pokušavaju da ilegalno pređu na tlo Evropke unije, preti da korona virusu otme naslovne strane i udarni status. Zapravo, ono što se događa, može se nazvati i asimetričnim ratom koji se vodi protiv Grčke, kao prve prepreke koju migranti moraju da preskoče na svom putu ka izmaštanom raju Zapada.

Preporučujemo

Shodno tome, protiv Grčke se vodi i rat na internetu, gde poslednjih dana kruži priča o grčkim izbeglicama koje su tokom prve polovine 20. veka u više navrata tražile spas u Siriji; namera je, naravno, da se ukaže na licemerje i nezahvalnost Grka koji su ljudski primljeni kad je njima trebalo, a koji danas pucaju po potomcima tih ljudi, a Turska tvrdi, čak ih i ubijaju, što Atina negira.

Ima li istine u tom narativu? Odgovor je: i da i ne. Izvlačiti bilo šta iz konteksta nikada nije u redu, niti doprinosi unapređenju međuljudskih odnosa, a upravo je to na delu kada se govori o sirijskoj gostoprimljivosti i grčkoj dvoličnosti. Može li se govoriti o grčkim zbegovima na tlu Sirije tokom genocida koji su mladoturci i njihovi naslednici izvršili nad maloazijskim Grcima u periodu 1913—1922., a da se ne pomene Pokolj u Alepu 1850. ili Pokolj u Damasku deset godina kasnije?

In 1945 The Greek They fled to Syria because of the WW2. Syrians Helped the Greek People and stood with them. Now in 2020 greece kill the Syrians because they are They're fleeing the war . You the EUROPEANS FORGET THE HISTORY VERY FAST AND YOU ALWAYS FORGET YOURE FRIENDS pic.twitter.com/vDIO3M43Ap— بكتيريا Bacteria (@Bacteria_AR) March 3, 2020

U oba ova događaja meta mase muslimanskih demonstranata bili su Grci i drugi sirijski hrišćani; prvi događaj je iza sebe ostavio nekoliko desetina mrtvih, 688 spaljenih kuća, 36 dućana i šest crkava u Alepu, dok je tokom drugog ubijeno 11.000 Grka i drugih hrišćana u Damasku.

Pominjanje ova dva događaja bez ikakvog konteksta i dublje analize, i bacanje krivice samo na lokalno muslimansko stanovništvo, nije fer i pošteno, ali tako je sa svakim izostankom kontekstualizacije, pa i sa ovim sadašnjim antigrčkim.

Priča se o 17.000 grčkih izbeglica koje su tokom druge i/ili početkom treće decenije 20. veka, našli utočište u Siriji. Ali se ne kaže da su u pitanju, ne samo Grci iz Male Azije, već Grci sa istoka Male Azije, dakle ljudi kojima je Sirija za beg ne samo najbliža geografski, nego i najlogičnija, jer se radi o prostoru koji predstavlja duhovno središte Grka tog dela sveta, budući da se sedište Antiohijske patrijaršije nalazi u Damasku, u kojem je na sve to već postojala velika grčka zajednica.

Zašto su se Grci dali u beg

Spominjanje 12.000 Grka koji su 1939. izbegli u Siriju iz Aleksandretskog sandžaka, još je nepoštenije prema Grcima. Aleksandretski sandžak bio je deo francuskog Mandata za Siriju i Liban, koji je Društvo naroda uspostavilo nakon Velikog rata sa ciljem da na prostoru Levanta Francuzi pokušaju da pronađu formulu i pomire brojne zavađene etničke grupe i plemena (u čemu su potpuno omanuli, mada samo delimično svojom krivicom); geografski, taj sandžak se nalazio na obali Levanta, istočno od Alepa (u Otomanskoj imperiji Aleksandreta je bila deo Alepskog vilajeta).

VIDEO: Grčke i druge evropske izbeglice u Siriji i drugde na Bliskom istoku tokom Drugog svetskog rata

Da skratimo priču, Turci su činili 40 odsto stanovništva tog sandžaka, ali su veštom manipulacijom uspeli prvo da ga septembra 1938. proglase „Državom Hataj“, a potom da ga jula 1939. anektiraju. Aleksandretski Grci, sećajući se genocida koji su nad njima Turci izvršili dve decenije ranije, dali su se u beg. Gde? Pa, u svoju zemlju, jedinu koju u tom trenutku imaju: Siriju!

Nije važno što gotovo niko od tih ljudi nije ostao na tom prostoru (kao ni dve decenije ranije), što su emigrirali dalje, većinom u Grčku i na Kipar, delom na Zapad, pošto ni danas Sirijci, Iranci, Avganistanci, Iračani i drugi ne žele da ostanu na tlu Grčke, već da idu dalje; ovde je važan princip: Grci su tada kao izbeglice privremeno bežali od pokolja na najbližu moguću lokaciju, a današnji migranti (među kojima postoji neodređeni broj izbeglica) rade nešto bitno drugačije.

Nešto slično se ponovilo svega par godina kasnije, tokom Drugog svetskog rata, kada se u periodu 1942—1945. oko 20.000 Grka (većinom sa Dodekaneza, arhipelaga na jugoistočnom kraju Egejskog mora; u svakom slučaju sa egejskog ostrvlja) obrelo na tlu Sirije, i u manjoj meri Palestine i Egipta.

Britanci učestvovali u prebacivanju

Oni su bežali od nemačke i italijanske okupacije, ali nisu išli stihijski, niti su ih Sirijci zvali da bi danas to isticali kao dokaz svoje gostoprimljivosti (njihova gostoprimljivost je nesporna, samo ovo nije dokaz); ne, Grci su sa svojih egejskih ostrva do Sirije došli zahvaljujući Britancima, koji su sve to osmislili, platili i sproveli u delo.

Otkud tamo Britanci, kada su Sirija i Liban bili pod francuskim mandatom? Nakon pada Francuske juna 1940., Sirija i Liban su došli pod kontrolu Višijevskog režima maršala Petena, što se promenilo juna—jula 1941. kada je britanska vojska potpomognuta snagama Slobodne Francuske generala De Gola, okupirala Siriju i Liban, dve nominalno nezavisne republike, kako bi sprečila da taj ključni prostor padne u osovinske šake.

Britanci su 1942. obrazovali Bliskoistočnu administraciju za pomoć i izbeglice, sa sedištem u Kairu, i naredne tri godine na tom prostoru smestili oko 40.000 Grka, Poljaka i Jugoslovena. Ako se sećate naše priče o logoru u El Šatu na Sinaju, gde su bili smeštene jugoslovenske izbeglice, pre svega Hrvati iz Dalmacije, lako ćete povezati te dve stvari.

Left: 1942 Syrians welcoming Greek refugees from the Nazi invasionRight: 2020 Greek coast guards attacking Syrian refuge boatShame on #Greece. Deplorable and abhorrent pic.twitter.com/Jq3Z07hMNw— Asim Khan (@AsimKhan21c) March 4, 2020

Nema nikakve sumnje da je deo lokalnog sirijskog stanovništva pomagao izbeglicama koje su se tih godina obrele u Siriji; ali je njihova pomoć bila od sporedne važnosti. Naravno, naslovna strana nekih sirijskih novina na kojima sirijska žena deli pomoć grčkog deci je lepa i toga je nesumnjivo bilo, slika je sigurno autentična (mada je veliko pitanje kojoj etničkoj i religijskoj grupi ta žena pripada); ali smo ujedno i svi svesni da se radi o propagandi lepog i prihvatljivog ponašanja, od strane štampe pod kontrolom Britanaca.

Šta je mislilo obično sirijsko stanovništvo, pre svega arapsko, bilo ono sunitsko ili šiitsko, ne znamo; ali verovatno veliki broj nije bio oduševljen dolaskom tolikog broja stranaca, još na sve to i hrišćana.

To u svakom slučaju ništa ne dokazuje, to je samo jedna od nekoliko stotina strana priče; ako je u redu takvim naslovnim stranama izvlačiti iz konteksta grčke zbegove u Siriji, zašto se onda potencira reakcija grčke države na granici sa Turskom, zbog čega se ne potencira velikodušnost onog dela grčkog naroda koji je pomagao i pomaže izbeglicama, ili bolje reći migrantima, jer nisu svi izbeglice? Zašto samo slike uplakane dece, zašto ne i fotografije demoliranih i oskrnavljenih grčkih crkava na Lezbosu? Svakako da živo dete i neživa građevina nisu objektivno isto, ali svakom je svoja muka najveća; pošteno je prikazati sve strane migrantske krize, a ne samo jednu.

Kako uopšte doći do konsenzusa oko nekog pitanja — a ogromna većina ljudi će se služiti da nije u redu pucati po nenaoružanim civilima, kao što nije u redu ni da ti isti nenaoružani ljudi pokušavaju da silom i nezakonito pređu granicu — ako sve strane obmanjuju javnost i prikazuju samo ono što podupire njihov narativ? I da se nešto razumemo: mi ne opravdavamo ni puštanje migranata niti njihovo nepuštanje. Mi smo medij i samo se trudimo da objektivno prenosimo činjenice; a one uglavnom svima u nekom trenutku zasmetaju.

(P. L.)