Koronavirus nam nije jedini neprijatelj: Ovo su 9 najpogubnijih virusa u istoriji čovečanstva

Koronavirus trenutno uliva strah čitavom čovečanstvu. Kako se boriti protiv nevidljivog neprijatelja, to je glavno pitanje koje muči svetske lekare, virusologe i stručnjake. Prošle su tek četiri godine od suzbijanja smrtonosne epidemije ebole u zapadnoj Africi, gde je život izgubilo preko 11.000 ljudi tokom mučnog perioda od 2013. do 2016. Čini se kao da su nas kroz istoriju pa sve do danas virusne epidemije i pandemije neprestano pogađale.

Čovečanstvo je do sada uspelo da istrebi jednu zaraznu bolest i to onu koju su prouzrokovale velike boginje, takozvana variola vera. Pošto su ljudi bili jedini domaćini variole vere, naporima Svetske zdravstvene organizacije je ovaj virus iskorenjen 1977, a sada opstaje samo u laboratorijama.

Preporučujemo

Ipak, i dalje nam preti opasnost od pojedinih virusa čija bi epidemija ili ,čak, pandemija bile veoma smrtonosne. Podsetimo se kakvi to još pogubni virusi i danas vrebaju.

Marburg virus

Naučnici su ga identifikovali 1967, nakon što su radnici jedne laboratorije u Nemačkoj bili izloženi zaraženim majmunima uvezenim iz Ugande. Nalikuje eboli u pogledu hemoragijske groznice koju oba virusa izazivaju. To znači da pacijentima zaraženim ovim virusom prete naleti visoke temperature propraćeni unutrašnjim krvarenjem, što dovodi do stanja šoka, prestanka rada organa, pa čak i smrti. Tokom epidemije u Demokratskoj Republici Kongo 1998-200o, zabeležena je smrtnost od preko 80%, a isti je bio slučaj i sa epidemijom koja je 2005. izbila u Angoli.

Marburg virusom bile su zaražene i dve osobe u Beogradu, i obe su preživele. Naime, zelene majmune uvezao je i institut "Torlak" za laboratorijska istraživanja, a  bolešću su bile zahvaćene osobe koje su u laboratorijama radile na identifikaciji Marburg virusa.

U Beogradu su oboleli dr Živko Stefanović i njegova supruga Radmila, koji su uspeli da prežive marbursku infekciju 1967. Virusolog iz Torlaka bio je zaražen tokom autopsije zelenog majmuna i bio je smešten na Infektivnoj klinici u Beogradu, gde se kasnije pridružila i supruga čiji su simptomi bili blaži. Oporavak dr Stefanovića dugo je trajao, a njegove kolege kasnije su ga prozvale — „doktor neuništivi”

Ebola

Prvi zabeleženi slučaj epidemije ebole dogodio se istovremeno 1976. u Sudanu i Demokratskoj Republici Kongo. Ova zarazna bolest se prenosi krvlju ili drugim telesnim tečnostima, kao i putem tkiva zaraženih ljudi ili životinja. Postoji nekoliko različitih vrsta ebola virusa. Od vrste Reston se ljudi, na primer, ni ne razboljevaju, dok je Bundibugijo smrtonosan u 50 do 70% slučajeva. Epidemija Zair ebola virusom koja je trajala od kraja 2013. do 2016. je najveća epidemija ebole ikada zabeležena, prema navodima Svetske zdravstvene organizacije.

Ilustracija: Profimedia

Besnilo

Vakcine protiv besnila za ljubimce postoje od 20-ih godina prošlog veka i značajno su pomogle iskorenjivanju ove zarazne bolesti u delu sveta koji smatramo razvijenim, ali isto nije slučaj i sa Indijom i delovima Afrike, gde je besnilo i dalje ozbiljan problem. Ova bolest doslovno razara zaraženi mozak. Srećom, postoje antitela i vakcina kojima se pacijent može izlečiti. Sa druge strane, ukoliko zaražena osoba na vreme ne zatraži lekarsku pomoć, smrt je zagarantovana.

HIV

Možda je i najubojitiji virus današnjice. Blizu 36 miliona ljudi je izgubilo život usled zaraze HIV-om, otkako je otkriven početkom 80-ih godina XX veka. Tokom proteklih 40 godina su napravljeni jaki antivirusni lekovi koji omogućuju zaraženima da produže svoj životni vek. Ipak, ovaj virus nastavlja da uzima maha u slabije razvijenim društvima, odakle potiče 95% novih zaraženih slučajeva. Svaka dvadeseta osoba u Podsaharskoj Africi je pozitivna na HIV, prema podacima Svetske zdravstvene organizacije.

Velike boginje

Kao što je već spomenuto, velike boginje su istrebljene u ljudskoj populaciji pre više od 40 godina. Ipak, neizostavni su primer ubojitog virusa koji je razarao čovečanstvo hiljadama godina. Svaka treća zaražena osoba izgubila je život, dok su preživelima ostajali duboki ožiljci na koži, a neretko su i gubili vid. Stopa smrtnosti je bila naročito visoka izvan Evrope, među populacijom koja prethodno nije imala dodira sa ovom bolešću. Istoričari procenjuju da je čak 90% domorodačkog stanovništva Severne i Južne Amerike umrlo usled zaraze ovim virusom koji su im preneli evropski doseljenici. Samo u XX veku su velike boginje odnele 300 miliona života, piše Live Science.

Hantavirus

Javnost je prvi put saznala za ovaj virus 1993, kada su mladi muškarac iz plemena Navaho i njegova verenica preminuli u SAD samo nekoliko dana nakon što su počeli otežano da dišu. Par meseci kasnije su zdravstveni nadležni organi izolovali hantavirus pomoću severnoameričke vrste miša, Peromyscus, koji se nastanio u domu zaraženog para. Više od 600 pojedinaca u SAD se otada zarazilo ovim virusom, dok je 36% njih izgubilo život. Hantavirus se ne prenosi sa osobe na osobu, već usled kontakta sa izmetom zaraženih miševa. Prethodno se hantavirus pojavio početkom 50-ih godina XX veka za vreme Korejskog rata, gde je 3.000 vojnika bilo zaraženo. Iako je ovaj virus nov zapadnjačkoj medicini, istraživanjem se došlo do podatka da je američkim domorocima iz plemena Navaho itekako poznat.

Devojčica u Bangladešu 1973. godine, prekrivena velikim boginjama. Četiri godine kasnije, zahvaljujući vakcini, ova zarazna bolest proglašena je iskorenjenom. Foto: Wikimedia Commons/ Centers for Disease Control and Prevention's Public Health Image Library/Econt

Grip

Možda vas grip ne asocira nužno na smrtonosnu bolest, ali podaci Svetske zdravstvene organizacije govore drugačije. Tokom uobičajene sezone gripa svake godine od njega umre skoro pola miliona ljudi širom planete. Povremeno se javljaju nove vrste gripa koje se brže i efikasnije prenose, pa su samim tim u pogubnije. Jedna od najsmrtonosnijih epidemija gripa bila je Španska groznica, koja je 1918. pogodila 40% svetske populacije, a ubila oko 50 miliona ljudi. Stručnjaci danas smatraju da bi se slična pandemija mogla dogoditi ponovo. Sve što je potrebno za ovakav jeziv scenario jeste da nova vrsta gripa dospe u ljudsku populaciju. Ukoliko se bude prenosila sa lakoćom sa osobe na osobu, posledice će biti fatalne na globalnom nivou.

Denga virus

Prvobitno se pojavio tokom 50-ih godina prošlog veka na Filipinima i Tajlandu. Otada se raširio i na ostale tropske i suptropske predele sveta. Skoro 40% ljudi na planeti živi u oblastima gde je denga virus endemičan. Zarazu prenose komarci, a sa toplijom klimom rastu i šanse da se bolest sve dalje širi. Prema podacima Svetske zdravstvene organizacije, između 50 i 100 miliona ljudi godišnje oboli od denga groznice. U suštini, smrtna stopa ovog virusa nije visoka. Kotira se na oko 2.5% obolelih slučajeva. Ipak, baš kao i ebola, denga može prouzrokovati hemoragijsku groznicu, koja sama po sebi ima stopu smrtnosti od 20%. Trenutno ne postoji vakcina za denga virus, ali se u Francuskoj vredno radi na razvijanju eksperimentalne vakcine koja bi mogla dati rezultate.

Rotavirus

Postoje dve vakcine koje štite decu od rotavirusa, što je vodeći uzročnik ozbiljnih oblika dijareje kod novorođenčadi i male dece. Ovaj virus se brzo širi putem fekalno-oralne rute, kako to opisuju stručnjaci. Iako deca iz razvijenog dela sveta retko umiru usled zaraze rotavirusom, ova zarazna bolest odnela je puno života u slabije razvijenim društvima, gde je otežana dostupnost lečenja rehidratacijom organizma. Svetska zdravstvena organizacija procenjuje da je 453.000 dece ispod pet godina širom sveta umrlo usled zaraze ovim virusom. Srećom, zemlje koje su usvojile primenu vakcine koja se bori protiv ovog virusa su prijavile naglo smanjenje hospitalizovanih i smrtnih slučajeva.

(N. I.)