Braća po oružju na Solunskom frontu: Svaki čovek na ovoj slici je oficir različite vojske

Primer savezničke saradnje na Solunskom frontu: italijanski kapetan, ruski poručnik, srpski pukovnik, francuski poručnik i grčki žandarm. Foto: Wikimedia Commons/le Miroir numéro 151, page 1

Saveznička armija istoka obrazovana je leta 1916. godine, od oružanih snaga pet zemalja čije su se jedinice našle na prostoru severne Grčke u to vreme. Radilo se o formacijama koje su dopremljene još septembra-oktobra prethodne godine, sa ciljem da pomognu Kraljevini Srbiji da se odbrani i da odbije združenu najezdu Austrougarske monarhije i Nemačkog carstva.

Preporučujemo

Međutim, dopremljene su pomalo dockan, bugarska armija je udarila s boka, i slom naše vojske i države je postao neizbežan, kao i povlačenje preko Albanije te oporavak na grčkom Krfu i u francuskoj Severnoj Africi: Bizerti, Alžiru, Fesu, Tunisu, i drugim mestima. Nakon oporavka, vraćeni su natrag na ratište i već formirani Solunski front, koji prema tome nije nastao slučajno, već pre svega od francuskih i britanskih trupa koje su se tu obrele da bi upravo nama i pomogle.

Ali, to je značilo da se mora napraviti jedinstvena komanda, ako se misli da se tu neprijatelju zada nekakav udarac, idealno sudbonosni (što se i desilo). Pet zemalja — Francuska, Britanija, Srbija, Rusija i Italija — pet prstiju stisnutih u jednu pesnicu, obrazovalo je pomenutu Savezničku armiju istoka.

Srbi i Francuzi na zarobljenom nemačkom topu "Eva" kod Bitolja na Solunskom frontu. Foto: Wikimedia Commons/The State Archives of the Republic of Macedonia

Dana 30. avgusta iste godine se — nakon državnog udara koji su na severu Grčke izveli oficiri bliski našem ratnom drugu Elefteriosu Venizelosu, koji je ubeđen u ispravnost naše borbe tako podelio sopstvenu otadžbinu na pola i stao protiv kralja nemačkog porekla koji je u Atini bio naklonjen neutralnosti — grčka vojska se pridružila ovoj savezničkoj armiji. Kasnije su se tu obreli i Japanci.

Za prvog njenog komandanta 11. avgusta imenovan je general Moris Saraj, za drugog 15. decembra 1917. godine general Adolf Gijoma, a za trećeg i poslednjeg 17. juna 1918. naš stari prijatelj general Luj Feliks Mari Fransoa Franše d’Epere.

Što se one prvopriložene slike tiče, ona možda najbolje oslikava duh te velike savezničke armije i „braće po oružju“ koji su u njenom sklopu vojevali: tu vidimo italijanskog kapetana, ruskog poručnika, srpskog pukovnika, francuskog poručnika i grčkog žandarma. Bolje je kada se ljudi raznih nacionalnosti okupe nekim mirnim povodom, ali to nažalost nije ljudska istorija. Ljudska istorija je uništenje. Čak i onda kada je njen prikaz, poput ovoga, jedna topla ljudskost, bratstvo i jedinstvo — u pozadini stoji uništenje.

(P. L.)