Kako je krst Svetog Đorđa postao zastava Engleske

Ne zna se tačno zbog čega je crveni krst na beloj pozadini postao simbol Svetog Đorđa, ali zna se zbog čega je Đorđe kao „ratnički“ svetac postao posebno štovan tokom srednjeg veka: dakako, zbog prirode tog doba evropske istorije.

Legenda kaže da je veliki župan Stefan Nemanja upravo njega molio za izbavljenje iz tamnice u koju su ga braća bacila, zavetovavši se da će mu podići manastir; zahvaljujući tome danas imamo Đurđeve Stupove. Vek ranije živeo je Gotfrid Bujonski, jedan od vođa Prvog krstaškog rata i vladar Jerusalima sa titulom „čuvara Groba Gospodnjeg“; i za njega postoji srednjovekovna legenda da mu je Sveti Đorđe pomogao tokom Opsade Antiohije 28. juna 1098. godine, kada su sveti Đorđe, Dimitrije i Merkurije na belim konjima i sa belim zastavama pritekli u pomoć krstašima.

Preporučujemo

Nemanjin savremenik engleski kralj Ričard Lavlje Srce i sam se stavio pod zaštitu ovog svetitelja, pa sad već možete pretpostaviti da u korenu odgovora na pitanje iz naslova leže krstaški ratovi. Pouzdano se ne može utvrditi šta se tačno dogodilo, ali postoje delovi slagalice koji okvirno mogu da se sastave u celinu.

Ranije se tvrdilo da je Ričard belu zastavu sa crvenim krstom usvojio od Republike Đenove, koja ju je koristila. Đenovljani su brodovima prevozili Ričardovu vojsku u Svetu zemlju, a navodno su 1190. Englezi počeli da je koriste na svojim brodovima u Mediteranu radi zaštite, što je bilo pravo za koje su Đenovi morali da plaćaju „danak“; pitanje je koliko je to pouzdano.

Francuska minijatura Svetog Đorđa iz 1348. godine na kojoj ovaj svetitelj nosi beli štit sa crvenim krstom. Foto: Wikimedia Commons/manuscriptminiatures.com

Međutim pomenuta zastava tada još nije simbolisala Svetog Đorđa, dok je crveni krst zapravo bio povezivan sa Templarima još od vremena Drugog krstaškog rata. Ipak, engleske, francuske i nemačke minijature izrađene već tokom četrnaestog veka počinju da prikazuju Svetog Đorđa upravo sa crvenim krstom na belom štitu.

1188. godine desilo se nešto prelomno: Filip II od Francuske i Henri II od Engleske (prethodnik Lavljeg Srca) dogovorili su se da će tokom Trećeg krstaškog rata Henri koristiti beli krst a Filip crveni; kada su Englezi tačno obrnuli boje, nije poznato, ali svakako se to desilo ubrzo potom jer su engleski vojnici već sredinom trinaestog stoleća koristili crveni krst na odeći radi raspoznavanja.

U to vreme nije ni Sveti Đorđe još uvek bio u redu svetaca-zaštitnika Engleske, već su glavni svetitelji bili Edvard Ispovednik i mučenik Edmund Istočnoanglijski. Sveti Đorđe je ušao u to društvo 1348. godine sa utemeljenjem Reda podvezice, za čijeg je zaštitnika određen, od strane kralja Edvarda III. Razlog je bilo verovanje da je Đorđe intervenisao prilikom Bitke kod Kresija.

Kastiljanska „Knjiga znanja svih kraljevstava“ iz 1385. godine kao zastavu Engleske određuje čisto crvenu, dok se ova današnja engleska povezuje sa Nicom i Tbilisijem, odnosno Gruzijom, i to u petokrsnom obliku koji je danas ponovo zastava Gruzije, čiji je Sveti Đorđe zaštitnik kojem duguje svoje međunarodno ime (tokom druge polovine prvog milenijuma, zastava Gruzije bila je identična današnjoj engleskoj, dok su u periodu 1008—1490. u četiri bela polja dodata četiri krsta da ih bude pet).

Engleski kralj Čarls I drži veće pred bitku protiv parlamentaraca 1642. godine. Foto: Wikimedia Commons/XQGUNMAEYfaXKw at Google Cultural Institute

Ima naznaka da je ono, što je polako postajalo poznato kao krst Svetog Đorđa, već u petnaestom veku počeo da se katkad koristi kao engleska zastava, dok je sam svetac postao zaštitnik Engleskog kraljevstva tek tokom protestantske reformacije u toj zemlji sredinom šesnaestog stoleća. Kombinacija različitih faktora tako je dovela do toga, da je to danas „krst Svetog Đorđa“ i zvanična zastava Engleske.

Dakle, u engleskom srednjovekovlju, kao i kod nas i kao i svuda po Evropi, korišćene su različite zastave, i oni nisu tom znamenju pridavali konačnost kao mi što činimo; koncept postojanja nacionalne zastave zapravo je nastao krajem osamnaestog veka, i tek je u devetnaestom postalo moranje imati nacionalnu zastavu. Postojale su državne zastave i pre toga, neke od njih su dugovečne i postoje i danas, ali većinom su se menjale i nisu bile zacementirane.

Da sumiramo: na pitanje kako je i zašto krst Svetog Đorđa postao zastava Engleske nije lako odgovoriti, ali izgleda da je proces identifikacije te zastave sa tim svecem (što je kao što rekosmo počelo u Evropi već u trinaestom veku, a neku ulogu u tome svakako je moralo imati i povezivanje Gruzije sa Svetim Đorđem, i posledično njene zastave sa tim svetiteljem) tekao paralelno sa uzdizanjem svetitelja u zaštitnika tog kraljevstva.

(P. L.)