Toliko je opasna da je decenijama bila skrivena na tavanu. Danas je simbol borbe za slobodu

„Sloboda predvodi narod“, Ežen Delakroa, 1830. Foto: Wikimedia Commons/Erich Lessing Culture and Fine Arts Archives via artsy.net

Dva meseca nakon što je Julskom revolucijom 1830. godine na pariskim ulicama srušen kralj Šarl X a ustoličen njegov rođak Luj-Filip, vojvoda od Orleana, čime je uspostavljena takozvana Julska monarhija, liberalna i ustavna — veliki slikar Ežen Delakroa, glavni predstavnik romantizma, počeo je i završio rad na svojoj slici „Sloboda predvodi narod“.

Sloboda je na njoj predstavljena kao alegorična bogolika figura i kao robusna žena iz naroda sa frigijskom kapom na glavi i francuskom zastavom u rukama, okružena naoružanim ljudima iz različitih staleža (buržuj sa šeširom, student Politehničke škole, revolucionarni gradski radnik, i tako dalje) koji hrle preko leševa svojih saboraca koji su pali u borbi za nju — slobodu. (Nekada popularna teorija po kojoj je čovek sa cilindrom na glavi zapravo sam Delakroa, opovrgnuta je od savremenih istoričara umetnosti.)

Sama frigijska kapa koju Sloboda nosi simbol je Francuske revolucije iz 1789. godine; Delakroa nije bio prvi koji je na taj način odenuo personifikaciju slobode, ali je njegova Sloboda najpoznatiji rani primer Marijane, personifikacije Francuske, slobode i razuma. Za njene se obnažene grudi može reći da su simbol razbijanja tradicionalnih stega i okova.

Juriš na palatu Tiljeri 10. avgusta 1792. godine, tokom Francuske revolucije. Foto: Wikimedia/Agence photographique de la Réunion des musées nationaux

Francuska vlada kupila je ovu sliku 1831. godine za tri hiljade franaka sa namerom da je izloži u prestonoj sali Luksemburške palate, da služi „kralju-građaninu“ Luj-Filipu kao podsetnik na Julsku revoluciju kojom je došao na vlast. Do toga nije došlo i slika je nekoliko meseci visila u muzejskoj galeriji palate, nakon čega je uklonjena zbog „zapaljive političke poruke“.

Umetniku je vraćena 1832. godine nakon Junskog ustanka na pariskim ulicama, kada su republikanci pokušali da načisto zbace monarhiju. Istoričar umetnosti Albert Boem kaže: „Šanflori je zapisao avgusta 1848. da je bila ’skrivena na tavanu zbog toga što je previše revolucionarna’. Iako ju je ministarstvo unutrašnjih dela Luj-Filipa na početku kupilo kao gest prema levici, nakon ustanka i sahrane Lamarka juna 1832. nikada više nije javno bila izložena iz straha da će dati rđav primer“.

Zapravo je Delakroa poslao sliku svojoj ujni na čuvanje, i ona je baš te 1848, kada je Luj-Filip srušen a obnovljena republika, bila prvi put izložena oku javnosti posle toliko godina. 1855. je, nakon obnove carske monarhije pod Napoleonom III, bila izložena u Salonu, a deo postavke Luvra postala je 1874.

Smatra se da je uticala na pisca Viktora Igoa da napiše „Jadnike“ (čak, da je lik Gavroša inspirisan dečakom koji maše pištoljem na slici), a pouzdano se zna da je nadahnula Frederika Ogista Bartoldija da izradi Kip slobode, koji je poklonjen Njujorku i koji je danas jedan od simbola ne samo tog grada nego i čitave Amerike. Danas ljubitelji slobode ovu sliku smatraju večitim nadahnućem.

(P. L.)