Znate li čemu carski Prizren duguje svoj naziv i da ima imenjaka u Češkoj? Kratka priča iz istorije srpskog Kosova

Panorama Prizrena uslikana 8. maja 1913. godine, nekih pet meseci pre nego što će posle Kumanovske bitke Kosovo i Metohija biti vraćeni u sastav srpske države. Foto: Wikimedia Commons/Auguste Léon/galabri.com

Prostor Kosova i Metohije, sudeći po franačkim kartama iz onoga doba, nalazio se tokom osmog veka u okvirima srpske države kojom je vladala Kuća Vlastimirović, ali se pod naletom Bugara u devetom veku težište njeno pomerilo dalje ka zapadu dok je Kosmet ispao iz naših ruku.

Preporučujemo

Nakon smrti kneza (cara) Časlava Klonimirovića u ratu sa Ugarima 960. godine, slama se obnovljena jedinstvena Srbija a državno se težište seli u Duklju, pa tamošnja bočna grana pomenute dinastije, Kuća Vojisavljević, staje na čelo srpskog naroda. Ali tek će sa usponom Nemanjića prostor Kosova ponovo dugoročno potpasti pod našu upravu. To ne znači da se etnička slika tih oblasti menjala, u tom su smislu ti krajevi uvek bili srpski odnosno slovenski (ako se uopšte može govoriti i nekim čvrstim etničkim identitetima u srednjem veku).

Tokom druge polovine trinaestog i prve polovine četrnaestog stoleća, Kosovo i Metohija ne samo što su bili u sklopu Srpskog kraljevstva pa potom i carstva, nego su postali njegovo težište jer je smer naše ekspanzije išao ka jugu i jugoistoku Evrope, ka privredno super-razvijenim grčkim krajevima, i ka srcu pravoslavnog sveta — Carigradu.

Prizrenski Grad, srednjevekovno utvrđenje u Prizrenu u kojem se verovatno nalazio i dvorski kompleks cara Dušana. Foto: Wikimedia Commons/Amer Miftari

Stoga ne čudi što su se tu nalazile brojne kraljevske i carske rezidencije, i prestonice. Dvorski kompleks oko veštačkog Svrčinskog jezera, gde su postojale palate u Štimlju, Paunima i Nerodimlju, konačno i u Svrčinu koji se nalazio na ostrvu usred jezera, samo su neki primeri.

Ali u prvom redu stoji Prizren sa svojom tvrđavom, Prizren koji je bio jedna od tri car-Dušanove prestonice, uz Skoplje (koje je u tom svojstvu služilo još za kraljevanja Milutinovog) i Ser, čije je zauzimanje 1345. godine Dušanu (po njegovom mišljenju) pružilo legitimitet da se kruniše za „cara Srbljem i Grkom“. Prizren u tom smislu i dalje u našoj svesti opstaje: mi ga i dalje zovemo „carskom prestonicom“.

Ali otkud Prizrenu ime? Šta uopšte znači Prizren? Izgleda da dolazi od starosrpske reči „pri-zrѣti“, što ukazuje na postojanje neke tvrđave koja se vidi iz daleka, koja „prizire“. Reč „prizor“ verovatno je sa njom u vezi, kao i „Ozren“. Nedaleko od njega nalazi i bistrički Višegrad, koji se takođe nazivao i Prizrenac; u pitanju je utvrđenje u klisuri koje je Dušan proširio i u njegovom podnožju sazidao svoju zadužbinu — manastir Svetih Arhangela.

A inače, Prizren ima svog imenjaka u Češkoj: u pitanju su Prizrenice, srednjevekovni gradić koji je nakon Prvog svetskog rata pridodat Brnu. O drevnosti tog imena grada svedoči i činjenica, da Nemci nemaju svoj naziv već koriste slovenski.

(P. L.)