Postoji jeziva simbolika u tome što se statua majke sa mrtvim sinom nalazi tačno ispod okulusa na vrhu kupole

Unutrašnjost zdanja „Noje Vahe“ u Berlinu, memorijala posvećenog žrtvama rata i diktature. Skulptura „Majka sa svojim mrtvim sinom“ vajarke Kete Kolvic nalazi se direktno ispod okulusa: izložena kiši i snegu, suncu i zimi, simboliše tako patnju civila tokom rata. Foto: Wikimedia Commons/Daniel Schwen

„Noje Vahe“ (srp. Nova stražarnica) građevina je u Berlinu, nemačkoj prestonici, koja služi kao „Centralni memorijal Savezne Republike Nemačke za žrtve rata i diktature“. Osmišljena je 1816. po nalogu pruskog kralja Fridriha Vilhelma III, a od strane arhitekata Karla Fridriha Šinkela i Saloma Zahsa, i izvrsni je primer nemačke arhitekture grčkog preporoda (kao i Brandenburška kapija).

Preporučujemo

Njena izvorna namena bila je da služi kao stražarnica obližnje Kraljevske palate, te da zameni stariju Artiljerijsku stražarnicu. Gradnja je dovršena 1818. godine, pa je 18. septembra svečano otvorena prilikom zvanične posete ruskog imperatora Aleksandra I, i to od strane pruskog 1. gardijskog grenadirskog puka imperatora Aleksandra, formacije koja je ime dobila po ovom visokom gostu četiri godine ranije.

Zgradu karakterišu četiri masivna rizalita u uglovima i stepenište sa dorskim stubovima na ravnom podnožju, bez posebne platforme, baš kao što je originalno bilo u Staroj Grčkoj. Reljef na zabatu prikazuje grčku boginju pobede Niku dok odlučuje o bici, a simboliše pobedu u Napoleonskim ratovima, čija je poslednja faza 1813-1814. u Nemačkoj poznata pod nazivom Oslobodilački ratovi.

„Noje Vahe“ je berlinsko zdanje koje je izvorno služilo kao gardijska kasarna pri obližnjoj Kraljevskoj palati. Danas je memorijal posvećen žrtvama rata i diktature. Foto: Wikimedia Commons/Ansgar Koreng / CC BY 3.0 (DE)

Šinkel je građevinu, što se njenog opšteg plana tiče, uporedio sa rimskim kastrumom, i ona je zaista svojoj prvobitnoj vojnoj svrsi služila sve do kraja Prvog svetskog rata i pada monarhije Hoencolerna tokom Nemačke revolucije 1918-1919. godine. Zvrjala je prazna sve dok vlada Slobodne države Pruske nije 1931. naložila arhitekti Hajnrihu Tesenovu da je redizajnira i od nje napravi memorijal za sve poginule u Velikom ratu.

Tesenov je preobličio enterijer u memorijalnu dvoranu u čijem je središtu stajala krupna granitna kocka s hrastovim vencem, koja je bila dizajn skulptora Ludviga Gisa, i koja se nalazila direktno ispod okulusa, u arhitekturi svojevrsnog „prozora“ kružnog oblika koji se nalazi najčešće na vrhu kupole. „Noje Vahe“ je sada dobio novo ime: „Memorijal pruske državne vlade“.

Nakon uspona nacista na vlast, novom režimu je služila za godišnje obeležavanje Svenarodnog dana žalosti, ali je teško stradala u savezničkom bombardovanju tokom Drugog svetskog rata, kao i tokom Bitke za Berlin sa nadirućom Crvenom armijom. Obreo se „Noje Vahe“ u sovjetskom delu Berlina posle uspostave okupacije, a vlasti Nemačke Demokratske Republike (DDR) uklonile su neke statue sa bokova zgrade.

Skulptura „Majka sa svojim mrtvim sinom“ vajarke Kete Kolvic nalazi se u središtu dvorane zdanja „Noje Vahe“ u Berlinu, memorijala posvećenog žrtvama rata i diktature. Budući direktno ispod okulusa, budući izložena kiši i snegu, suncu i zimi, simboliše patnju civila tokom rata. Foto: Wikimedia Commons/Harabanar

Ipak, počele su obnovu samog zdanja 1957, a otvorile ga 1960. kao „Memorijal žrtava fašizma i militarizma“. Devet godina docnije, povodom proslave 20. godišnjice uspostave DDR-a, u središtu dvorane postavljen je večni plamen, a u zdanju pohranjeni ostaci Neznanog junaka i jedne bezimene žrtve nekog koncentracionog logora. Određeno je da dva vojnika iz Gardijskog puka „Fridrih Engels“ služe kao stalna straža, a vremenom je smena straže svake srede i subote postala turistička atrakcija.

Nakon ujedinjenja Istočne i Zapadne Nemačke, „Noje Vahe“ je 1993. ponovo doživeo preobličenje: zgrada je sada postala „Centralni memorijal Savezne Republike Nemačke za žrtve rata i diktature“. Na preporuku „večitog“ zapadnonemačkog a sada opštenemačkog kancelara Helmuta Kola, večni plamen je uklonjen a u središte dvorane postavljena je skulptura slavne nemačke vajarke, slikarke i grafičarke Kete Kolvic.

U pitanju je statua pod nazivom „Majka sa svojim mrtvim sinom“, izrađena u stilu pijete, i smeštena direktno ispod okulusa. Simbolika toga je jeziva: budući na taj način izložena kiši, suncu, snegu i berlinskoj zimi, ona tako predstavlja patnju civila tokom Drugog svetskog rata. Ili, tokom bilo kog rata.

(P. L.)