Atina je grad u kom danas živi trećina Grčke, a pre samo 200 godina je bila pravo pravcato selo

Pogled na Atinu i Akropolj 1821. godine. Foto: Wikimedia Commons/digi.ub.uni-heidelberg.de

Kada kažemo „Atina“, ono na šta pomislimo, barem podsvesno, jeste zlatno doba tog grada iz perioda VI-V veka pre nove ere, kada su u njemu živeli i delovali jedan Perikle, Fidija, Sokrat i Alkibijad. Taj period je 404. godine završen s koncem Peloponeskog rata koji je Atina izgubila od Sparte, čime je ostala bez svoje pomorske imperije koja ju je „hranila“ tokom većeg dela tog stoleća.

Preporučujemo

IV vek nije dobro počeo, jer počeo je suđenjem Sokratu i njegovim pogubljenjem 399. godine, a nije se dobro ni završio. Barem ne politički. Kulturno, mislilački, bio je to prebogat vek, stoleće u kojem su ulicama Atine hodali i po agorama govorili Platon, Aristotel, Diogen, Zenon, i brojni drugi veliki grčki filozofi. Ali u 338. godine, Makedonija na čelu sa Filipom II tuče savez polisa, uključujući i Atinu, i ona gubi svoju nezavisnost. Kasnije, za vreme Rima dobija status slobodnog grada, ali nije nezavisna.

Negde početkom nove ere, možda i ranije, Atina počinje da propada, kao uostalom i dobar deo Grčke. Dolazi do depopulacije cele Helade, i Atina postaje sve manja i manja. Tokom druge polovine sredine vizantinskog perioda, u periodu IX-X veka, Atina doživljava oporavak, a tokom Krstaških ratova i relativni procvat, usled povećane trgovine sa italijanskim gradovima.

Jedan od „zaselaka“ otomanske Atine podno Akropolja 1821. godine. Foto: Wikimedia Commons/digi.ub.uni-heidelberg.de

Nakon Četvrtog krstaškog rata i pada Carigrada te uspostave Latinskog carstva, osniva se Atinsko vojvodstvo koje će u narednih dva i po veka menjati gospodare — od burgudskog plemića Ota de la Roša preko Katalonske družine do firentinske kuće Ačijaiuoli — ali uvek biti u rukama nekoga sa zapada.

1458. godine Atinsko vojvodstvo pada pod vlast Osmanskog carstva i nestaje kao politički entitet. Atina ulazi u period dugog, predugog propadanja, totalnog propadanja kojem se ne nazire kraj: Atina ulazi u period isparivanja. Atina, kao grad, nestaje. Tačnije, postaje nešto veće selo od 4-5.000 stanovnika razbacanih naokolo po podnožju Akropolja, mahom tamo gde je danas kvart Plaka.

U takvoj situaciji 1832. godine sa sticanjem nezavisnosti Grčke, princ Oto Bavarski postaje grčki kralj i uzima grčku varijantu svog imena te postaje Oton. Počinje da nosi grčku narodnu nošnju i sebi stavlja u zadatak da organizuje detaljno arheološko i topografsko istraživanje Atine koja je proglašena za prestonicu.

Pogled na savremenu Atinu iz vazduha. Foto: Wikimedia Commons/Gilberto Gaudio

Bez obzira što je neveliko mesto, zbilja selo, Atina ima vanserijski istorijski i sentimentalni značaj. Kralj Oton dovodi najveće stručnjake koji izrađuju moderni plan grada po kojem će se on razvijati, pa Atina postaje veliko gradilište.

Iz tog perioda datiraju zgrade Atinskog univerziteta (1837), Narodnih vrtova (1840), Narodne biblioteke (1842), Stare kraljevske palate (danas zgrade Helenskog parlamenta; 1843), Stare zgrade parlamenta (1858), Gradske većnice (1874), Zepiona (1888), Grčke nacionalne akademije (1885), Nove kraljevske palate (1897). U XIX veku Atina je bila i domaćin prvih Olimpijskih igara.

Danas, skoro dva veka nakon svog, uslovno rečeno „seljaštva“ (ako mislite da je bila prevelika za selo, podsetićemo vas da je naša Azanja kod Smederevske Palanke u periodu 1887-1950. važila za „najveće srpsko selo“ jer je na svom vrhuncu imala 12.500 žitelja; ono što definiše selo nije broj stanovnika već priroda mesta i privreda, a ondašnja Atina može biti nazvalo selom) — Atina ima tri miliona duša u svojim grudima, skoro trećinu čitave Helade.

(O. Š.)