Postoji ta jedna stvar koju Srbi mogu da nauče od Starih Rimljana, koja bi sve promenila, ali koja udara u najbolniju tačku

Rimljani grade kastrum u Mamucijumu, današnjem Mančesteru. Foto: Wikimedia Commons/manchester.gov.uk

Šarl-Luj de Sekonda, baron od Breda i Monteskjea, glasi puno ime čoveka kojeg istorija pamti jednostavno kao Monteskjea.

Preporučujemo

Svako ko je iole upoznat sa novovekovnom filozofijom, političkom teorijom, etikom, sociologijom i drugim društvenim naukama nije mogao da zaobiđe njegovo ime. Šta više, svako ko je išao u školu uopšte, morao bi da zna ime tog francuskog mislioca iz ere prosvetiteljstva.

Jedno od njegovih, pa, slobodno možemo reći najpoznatijih i najuticajnijih dela, svakako je knjiga "Razmatranja o uzrocima veličine Rimljana i njihove propasti", objavljena 1734. godine a potom ponovo 1748. u dopunjenom izdanju.

Ona je prvobitno s njegove strane bila zamišljena kao pamflet od nekoliko strana, ali se ubrzo, zbog obima teme i uvek nove materije koja je iskrsavala, pretvorila u nešto mnogo veće.

Francuski pisac i mislilac Monteskje na portretu iz 1728. godine. Foto: Wikimedia Commons/Joconde

"Razmatranja" počinju sa godinom 753. p.n.e. koja se uzima kao tradicionalni datum osnivanja Rima, i nastavlja se do samog kraja Istočnog rimskog carstva, odnosno Vizantije, odnosno pada Carigrada pod Turke 1453. godine.

Pre Monteskjea, smatralo se od strane svih da su bogatstvo, vojna moć i teritorijalni ekspanzionizam bili izvor snage Rimske imperije; on je to obrnuo naopačke i dokazao da su upravo ti faktori uništili moralno tkivo i duh građanske vrline rimskog čoveka koji je onda postepeno uništio i Rimsku imperiju koja je počela da propada vekovima pre posrnuća, ali koja je nastavila da se širi po inerciji.

Ciceronov optužuje Katilinu u rimskom senatu. Painting: Cesare Maccari -Cicero Denounces Catiline (Palazzo Madama)

"Veličina države dovela je do veličine pojedinačnih imetaka. Ali kako je istinska moć u običajima a ne u bogatstvu, bogatstvo Rimljana, koje je imalo granice, dovelo je do raskoši i rasipništva koji nisu." Mudra je to rečenica, ali nije ono što smo želeli da vam citiramo. To, međutim, ima veze sa običajima.

Srbi mnogo drže do svojih običaja, makar načelno; nažalost, kao i kod drugih naroda, uglavnom je to insistiranje na spoljnim manifestacijama koje nemaju veze sa suštinom, jer suština ipak zahteva dubinske promene, pa tako većina misli da je religiozna ako se prekrsti kad prođe pored crkve umesto da se ne mršti već da se nasmeši "bližnjem svom".

"Palčevi dole", slika Žan-Leona Žeroma iz 1872. godine. Foto: Wikimedia Commons/phxart.org

Običaji pokrivaju mnogo toga, a postoji mnogo rđavih običaja koje mi imamo a da to ni ne primećujemo; najčešće, oni nemaju nikakve veze sa religijom već sa oblicima ponašanja.

Monteskje na samom početku "Razmatranja o uzrocima veličine Rimljana i njihove propasti" zapisuje najdublju istinu u vezi sa ovom materijom, na mestu na kome kaže da "ono što je najviše doprinelo da Rimljani postanu gospodari sveta jeste to što su se, ratujući sa nizom naroda, neprestano odricali starih običaja čim bi naišli na bolje".

Dakle, umesto da se slepo držimo nekih (ne svih!) običaja samo zato što su naši, trebalo bi da ih zamenima boljima koji nam se nude sa strane. Ali, to direktno udara u naš ponos: "Ko ima da je bolji i pametniji od nas?!"

(Č. K. / Izvor: "Razmatranja o uzrocima veličine Rimljana i njihove propasti", Utopija, Beograd 2004)