RUŽNA KOZAČKA SENKA NAD BALKANOM: Možda nisu stvarno dilovali opijum, ali jesu bili sluge nacističkog okupatora Srbije (FOTO)

Na Balkanu je pre Drugog svetskog rata još uvek živelo oko petnaestak hiljada ruskih belih emigranata, koji su nakon Oktobarske revolucije izbegli iz svoje zemlje i nastanili se na našim prostorima.

Većina ih je živela u Srbiji, a najvidljiviji su bili kozaci koji su prikazani u novoj hit-seriji "Senke nad Balkanom" u kojoj, krajem dvadesetih godina, drže narko-kartel i diluju turski opijum zbog čega su u konfliktu sa beogradskom mafijom i Makedoncima koji prodaju svoju robu.

Preporučujemo

Da li je premisa ove serije tačna ili ne, ne znamo, ali svakako nije nemoguća.

Ono što se, međutim, zna, jeste da su zaista bili naoružani i bahati prema institucijama naše države koju nimalo nisu poštovali u praksi, iako su u teoriji navodno bili mnogo zahvalni što smo ih primili nakon boljševičke pobede u Ruskom građanskom ratu (1917-1922).

Još nešto se vrlo dobro zna: nedugo nakon invazije na Kraljevinu Jugoslaviju od strane Osovinskih sila i sledstvene okupacije i rasparčavanja naše otadžbine, te nakon izbijanja ustanka u Srbiji u kome su sve do novembra meseca komunisti i četnici zajedno delovali, kozaci su se stavili u službu Velikonemačkog rajha i Adolfa Hitlera.

13. pešadijski belozerski puk Dobrovoljačke armije na čelu sa pukovnikom B. A. Štajfonom na ulicama Harkova 6. jula 1919. tokom Ruskog građanskog rata. Štajfon će tokom okupacije Jugoslavije biti zapovednik Ruskog zaštitnog korpusa i saradnik nacista. Foto: Wikipedia/Glavkom NN/Цветков В.Ж., Белые армии Юга России. 1917-1920

Naime, 12. septembra 1941. godine — u jeku ustanka — formiran je Ruski zaštitni korpus pod zapovedništvom general-potpukovnika Borisa Aleksandroviča Štajfona (general Mihail Skorodumov je bio zapovednik samo prva dva dana), a u skladu sa naređenjem vojnog zapovednika Srbije generala Hajnriha Dankelmana (istog onog koji je manje od mesec dana ranije naredio ono čuveno vešanje rodoljuba na Terazijama).

Njihova namera je bila sledeća: nakon što se oduže Srbiji koja ih je prihvatila (oduže na način na koji su mislili da je prikladan) i slome komunistički ustanak, priključiće se nemačkom napadu na Sovjetski Savez.

Smatrali su, naime, da jedina nada za ne-komunističku Rusiju leži u Hitlerovoj pobedi nad Staljinom. To je prosto neverovatno, ne zato što su Nemci već počeli sa zverstvima nad slovenskim življem (u tom trenutku to i nije bilo baš opštepoznato) već zato što je nacistička propaganda njihov sopstveni ruski narod predstavljala kao nižu vrstu. Na stranu ideološke razmirice, pakt sa neprijateljem sopstvenog naroda je najobičnija izdaja za koju ne postoji opravdanje. Pored toga, Nemci su im obećavali povlašćeni položaj u novoj Rusiji i obilje zemlje koju će dobiti za zasluge, što izdaju čini još gorom.

General Petar Vrangel, tzv. Crni Baron, sa svojim oficirima na putu Kraljevo-Raška aprila 1924. godine. Foto: Wikimedia Commons/khodakovsky.livejournal.com

Provera i regrutacija članova korpusa vršena je pod nadzorom general-majora Krejtera, belog emigranta koji se stavio u nemačku službu kao šef njihovog ruskog obaveštajnog servisa u Srbiji, a već 2. oktobra formacija menja ime i za jedno vreme postaje Belo-ruska grupa za zaštitu fabrika što je do proleća 1944. godine i bila njihova glavna dužnost, a kasnije dobija konačno ime Ruski korpus u Srbiji. Rusiju, u koju su hteli da odu da se bore za račun Nemaca, nikada nisu videli (što se tog rata tiče).

Umesto toga, budući preko Nemaca blisko vezani za vladu Milana Nedića i zboraše Dimitrija Ljotića, dakle, čuvali su fabrike i rudnike, a korišćeni su i u borbama protiv jugoslovenskih partizana. U ranoj fazi rata posade su imali u Krupnju, Jagodini, Boru, Kraljevu i Trepči, a u poslednjoj fazi u Ripnju, Valjevu, Čačku, Jošaničkoj Banji i Leposaviću.

Sarađivali su stoga sa nedićevskim i ljotićevskim kolaboracionističkim formacijama, Srpskom državnom stražom i Srpskim dobrovoljačkim korpusom, ali i sa — nećete verovati — ustašama, onda kada su delovali na području Nezavisne Države Hrvatske. Tako su, na primer, braneći od partizana most na Drini u Zvorniku, jula 1942. godine pustili u Srbiju 379 ranjenih i oko 1.000 borbeno sposobnih ustaša. Navodno su pripadnici Ruskog korpusa pljačkali sela i otimali od seljaka u krajevima u kojima su bili prisutni.

Boris A. Štajfon u uniformi Vermahta. Ovaj ruski beli emigrant je tokom Drugog svetskog rata bio na čelu Ruskog zaštitnog korpusa u okviru Vermahta. Foto: Wikipedia/lib.oun-upa.org.ua

Njihovi pokušaji da se dublje integrišu u strukture Vermahta urodili su plodom tek krajem 1942. godine, pa su se 1. decembra zakleli na vernost Adolfu Hitleru (a ruske imperijalne uniforme zamenili odorama Vermahta). Krajem te godine u redove korpusa slili su se beli emigranti iz Bugarske, Mađarske, Hrvatske, Rumunije i Grčke, pa je broj boraca narastao na 7.500; brojčani vrhunac korpus je doživeo septembra 1944. kada ih je bilo 11.197.

Bežeći pred Narodnooslobodilačkom vojskom Jugoslavije i Crvenom armijom (sa kojom se 8. oktobra 1944. godine 2. regimenta Ruskog korpusa sukobila kod Požarevca i pretrpela teške gubitke), neke jedinice su se sklonile u NDH. Pomenuta 2. regimenta je kod Šapca prešla Savu i preko Sremske Mitrovice (koja se tokom ustaške okupacije zvala Hrvatska Mitrovica) došla u vukovarski kraj.

Ostale jedinice su prešle u NDH na drugim mestima, pa ih je u poslednjoj fazi rata bilo i u Brčkom (gde su štitili grudobran severno od grada kako bi omogućili Nemcima da se povuku), Sarajevu i Travniku (gde su učestvovali u nemačkoj taktičkoj operaciji ponovnog osvajanja grada), konačno i u Zagrebu (front se neprestano pomerao ka zapadu).

Nemački vojnici na položajima u odbrani prilikom partizanskog proboja Sremskog fronta 1945. godine. Foto: Znaci.net/Muzej revolucije naroda Jugoslavije

Na kraju su došli do Slovenije, pa do Austrije. U trenutku predaje Britancima (koju je izvršio poslednji zapovednik korpusa, pukovnik Anatolij Rogožin, pošto je Štajfon u Zagrebu preminuo od infarkta 30. aprila, možda kada je na radiju čuo da je Adolf Hitler mrtav), Ruski je korpus brojao između 3.500 do 5.500 ljudi.

Sovjeti su zahtevali od Britanaca da im predaju u šake pripadnike Ruskog korpusa, ali su se ovi pozvali na sporazum iz Jalte po kome SSSR-u ne mogu biti isporučeni ljudi koji nisu državljani SSSR. Problem sa tim što su neki pripadnici korpusa — u čijem je logoru u Kelerbergu bilo i drugih ruskih kvislinšklih formacija — zbilja bili sovjetski državljani, Englezi su rešili tako što su im izdavali lažna dokumenta.

Takva je bila sudbina onih koji su utekli, ali je bilo i onih koji o jeseni 1944. godine nisu uspeli da napuste čak ni Srbiju. Recimo, četnički 2. ravnogorski korpus je zarobio nekoliko stotina kozaka i predao ih u ruke Crvenoj armiji. Tri godine ranije, ti isti četnici su zarobljene partizane predavali Nemcima.

(O. Š.)