ISTORIJSKA MISTERIJA: Zašto je Lotaringija već hiljadu godina najbogatija zemlja Evrope (FOTO)

Posledice podele Franačke imperije 843. godine između tri sina Ludviga Pobožnog osećaju se i danas. Foto: Wikimedia Commons/Olahus

9. maja 1950. godine francuski ministar spoljnih poslova Robert Šuman pozvao je Nemačku i druge zemlje Zapadne Evrope da udruže svoje proizvodnje uglja i čelika. Kaže se da je prvobitna mističnost tog pokreta ujedinjenja Starog kontinenta najbolje oličena u imenu briselske zgrade koja je preko pedeset godina služila kao sedište Saveta ministara EU (i svih onih organizacija iz kojih je nastala): bila je to Zgrada Karla Velikog.

Preporučujemo

Da bismo shvatili šta se krije iza želja i ciljeva očeva Evropske unije, kao i odgovora na neka interesantna pitanja društvenog i ekonomskog razvoja pojedinih oblasti, zaista i treba otići u karolinška vremena.

Verdenskim sporazumom 843. godine jedinstvena Franačka imperija biva podeljena između Karla Ćelavog koji dobija Zapadnu Franciju (današnja Francuska) i Ludviga Nemačkog koji dobija zemlje istočno od Rajne (buduće Sveto rimsko carstvo, danas u suštini Nemačka).

Lotar I, kralj Srednjefranačkog kraljevstva koje će po njemu dobiti ime Lotaringija. Foto: Wikimedia Commons/Michail

Najstariji sin Ludviga Pobožnog, Lotar I, ovim sporazumom formalno nasleđuje carsku krunu, te dobija Severnu Italiju (odnosno Lombardiju) i uski pojas između Rone i Rajne. Taj uski pojas postaje po njemu poznat kao Lotaringija, odnosno Srednjefranačko kraljevstvo. Lotaringija je tako obuhvatala sever današnje Italije, kao i Holandiju, Belgiju, Luksemburg, Švajcarsku te zapadne delove današnje Nemačke i istočne delove današnje Francuske.

Nije bilo dugovečno ovo kraljevstvo. Naime, Lotar I je svoje posede podelio trojici sinova, pa je tako Ludvig II dobio Italiju, Karlo današnju Provansku (jugoistok Francuske) a Lotar II potez od Severnog mora do Alpa.

Taj udeo Lotara II nastavio je da postoji kao Lotaringija, ali pošto on nije ostavio zakonitog naslednika Karlo Ćelavi i Ludvig Nemački podelili su Lotaringiju među sobom. Nešto kasnije i Kraljevina Italija (u suštini samo severni deo tog poluostrva) pašće pod Sveto rimsko carstvo.

Međutim, pošto su sve te oblasti Srednjefranačkog kraljevstva bile na periferiji svojih država, dugi niz francuskih i nemačkih kraljeva nije uspevao da konsoliduje svoju vlast na tim područjima na način na koji je želeo. Efektivno su to bile nezavisne poludržavice, i to mnoštvo njih, od Brabanta i Flandrije na severu preko švajcarskih kantona u sredini, do Sijene, Milana, Venecije i Đenove na jugu.

Sever Italije, formalno Kraljevina Italija u sklopu Svetog rimskog carstva, krajem XV veka bio je krpenjača nezavisnih gradova-država. Foto: Wikimedia Commons/MapMaster

Prilike nisu svuda bile iste, naravno, ali su bile dovoljno slične da se može pričati o Lotaringiji čak i onda kada ona više nije postojala. Sever Italije je tako imao otvorene gradske republike, dok su u Nizozemskoj (Belgija, Holandija i Luksemburg) postojali burgundski prinčevi koji se nisu mešali u poslove gradova poput Briža ili Antverpena (recimo, nisu mogli ni porez da povećaju bez dozvole svih 17 nizozemskih provincija).

Zapravo, savremena Holandija je i nastala iz otpora prema Španskim Habzburzima koji su nakon nasleđivanja trona Burgundije pokušali da ukinu drevne privilegije "Niskih zemalja" (dugo je Holandija čak bila i republika). Istovremeno, na alpskom području su počele da se razvijaju farmerske republike koje će kasnije stvoriti Švajcarsku.

Sofisticirane političke teorije i kapitalizam uopšte, nastali su na osovini Amsterdam-Sijena, koja se može tretirati kao "ekonomska kičma Evrope". Čak i danas se ovaj potez može nazvati najrazvijenijim delom Starog kontinenta, i u društvenom i u ekonomskom smislu.

Zašto je to tako? Neki kažu da su za to odgovorni upravo ograničena moć vlastodržaca, decentralizovana politička kultura bez središta koje totalitarno želi da sve uniformiše, kolektivna i individualna sloboda, samouprava, federalizam.

Dvorište Amsterdamske berze 1653. godine, na vrhuncu moći Nizozemske republike. Foto: Wikimedia Commons/geheugenvannederland.nl

Čak i verska tolerancija, uprkos brojnim religijskim ratovima nakon protestantske reformacije: recimo, protestanti i katolici u Švajcarskoj kasapili su se međusobno kao pravoslavci i katolici na Balkanu, ali su oni na kraju našli način da se pomire i da nastave da postoje kao jedinstvena federacija.

Toliko je u tim oblastima sve što smo naveli ukorenjeno u kolektivnu svest, da čak ni apsolutizam i totalitarizam tokom poslednjih 300-400 godina, a posebno nakon Francuske revolucije, nisu uspeli da unište duh Lotaringije.

Konačno, skoro svi osnivači Evropske unije dolaze upravo sa teritorije bivšeg Srednjefranačkog kraljevstva: Robert Šuman je rođeni Luksemburžanin, Konrad Adenauer je iz Rajnske zemlje (čak se u nekom trenutku svog života igrao idejom nezavisne Rajnske republike).

(O. Š.)