Hrvatski sveštenik koji je VENČAO PAVELIĆA sa "faraonkom Marom" postao je posle rata TITOV MINISTAR (FOTO)

Svetozar Ritig govori na Osnivačkom sastanku Jedinstvenog narodnooslobodilačkog fronta 1944. u Topuskom. Foto: sbperiskop.net

Svetozar Ritig je rođen u Brodu na Savi 6. aprila 1873. godine. Bogosloviju je studirao u Sarajevu, Đakovu, Beču i Rimu, nakon čega je postao sveštenik 1895. godine. Jedno vreme je radio kao sekretar biskupa Štrosmajera, i pod njegovim uticajem postaje zastupnik jugoslovenske ideje.

Preporučujemo

Član je Hrvatske stranke prava koja je od 1905. godine deo Hrvatsko-srpske koalicije. 1915. postaje župnik (paroh) crkve Svetog Blaža, a dve godine kasnije centralne zagrebačke parohije Svetog Marka. Na toj poziciji ostao je sve do 1941. godine i uspostave Nezavisne Države Hrvatske, a u tom je svojstvu avgusta 1922. godine venčao Antu Pavelića i Mariju "Maru" Lovrenčević.

Istovremeno, 1917. u Švajcarskoj uspostavlja vezu između Hrvatskog sabora i Jugoslovenskog odbora, a naredne godine postaje član Narodnog veća SHS-a. Aktivan je u političkom životu i neprestano biran od Zagrepčana za Gradsku skupštinu, tokom dvadesetih godina.

U međuvremenu, zbog posebnih zasluga postaje i tajni komornik samog rimskog pape te opat Svete Helene od Podborja, a u njegovom parohijskom domu susreću se umetnici i intelektualci. Posebno se lično interesovao za hrvatsku crkvenu istoriju, čijem je izučavanju dao veliki doprinos.

Zagreb. Foto: pixabay.com

Januara 1929. godine sastao se sa Antom Pavelićem i Miletom Budakom, dan pre nego što će budući ustaški poglavnik pobeći iz Kraljevine Jugoslavije; ipak, Ritig je kao Jugosloven radio na pomirenju Srba i Hrvata, i sastao se sa kraljem Aleksandrom (predvodio je takozvanu Pokloničku delegaciju Hrvata na dvor) koji mu je izgleda obećao federalizaciju ali ga onda izigrao.

Ipak, Svetozar Ritig već 28. novembra 1929. godine na sednici Gradskog veća Zagreba drži vatreni govor protiv Anta Pavelića kojeg optužuje da se stavio u službu stranih interesa, pre svega italijanskih i mađarskih, napominjući da je od najveće važnosti očuvati zajedničku jugoslovensku državu.

Zanimljivo je što je tom prilikom Ritig izjavio: "Ne tražimo tuđe, ali ne damo ni svoje!", što je Josip Broz Tito petnaest godina kasnije u jednom govoru koji je održao na Visu skratio na najbolji mogući način, rekavši: "Tuđe nećemo — svoje ne damo!".

Svetozar Ritig. Foto: enciklopedija.hr

— Gospodo! Grad Zagreb je postao velik po tome, što je on nosilac i apostol ove jugoslavenske misli, kao narodnog vjerovanja i ispovijedi svih nas, koji smo sa tri imena bili razdvojeni u nekoliko država. Mi znamo da nad našom zemljom ima oblaka, ali otvoreno ovdje kažemo, da za nas Hrvate druge obećane zemlje nema nego Jugoslavije. Nema je, jer rješenje svih naših želja i svih naših težnja jedino je moguće u Jugoslaviji, jer ona obuhvaća čitav naš teritorij u kome žive Hrvati — rekao je tom prilikom.

Nakon Marsejskog atentata, Svetozar Ritig je bio potpisnik memoranduma koji je uručen knezu Pavlu u kome se traži promena uređenja Jugoslavije, a već od 1936. godine aktivno radi na prihvatu jevrejskih izbeglica koje beže iz pakla Trećeg rajha.

Gore smo pomenuli da je upravljao centralnom zagrebačkom parohijom Svetog Marka sve do uspostave NDH. O čemu se radi i zbog čega Pavelić nije mogao da trpi Ritiga na tom položaju, iako ga je ovaj venčao?

Foto: Wikipedia/Peacemaker67

Dva su razloga. Prvi su njegovi politički stavovi, projugoslovenski i pre svega ljudski i normalni, što nenormalnom ustaškom mozgu nije odgovaralo. Drugi je navodno to što je Ritig bio jedan od retkih koji je znao da je Pavelić najobičniji papučar i da njegova žena ima apsolutnu kontrolu nad celim njegovim životom. Poglavnik, kaže priča, nije mogao da dopusti da javnost za to sazna, iako mu je ženu Dido Kvaternik (sin Slavka Kvaternika) bez pardona zvao "faraonkom Marom" (a i on je uklonjen).

Na savet Stepinčev, Ritig se povlači sa mesta paroha, a saznavši da ustaše hoće da ga uhapse, 30. juna beži kod brata u Novi Vinodolski koji je okupirala Italija. Par meseci kasnije stiže u Selce gde je posedovao letnjikovac. Tu stupa u kontakt sa Narodnooslobodilačkim pokretom koji počinje novčano da pomaže.

U Selceu ga zatiče kapitulacija Italije septembra 1943. godine. Dva dana kasnije organizovan je njegov susret sa predsednikom AVNOJ-a dr. Ivanom Ribarom i Andrijom Hebrangom. Na Drugom zasedanju Zemaljskog antifašističkog veća narodnog oslobođenja Hrvatske 12. oktobra drži govor.

Katolički sveštenik i veliki Jugosloven Svetozar Ritig govori pre svečane mise u Topuskom povodom oslobođenja Beograda. Foto: sabh.hr

U njemu, između ostalog, kaže: "Druge jače države su podlegle. Jugoslavija nije podlegla. To je najveća slava našega naroda za ovo 1.200 do 1.300 godina što smo ovdje. Vi ste, drugovi, izvršili još drugo veliko djelo. Vi ste uspostavili i uskrsnuli bratstvo i slogu između srpskoga i hrvatskoga naroda. I tim ste pokazali budućim pokoljenjima, kako je ovo naša zajednička domovina, koju jednako ljubimo, pa zato za nju jednako i umiremo".

Nakon rata bio je poslanik u Saboru NR Hrvatske, poslanik Ustavotvorne i Narodne Skupštine Jugoslavije, a između 1946-1954. godine i ministar bez portfelja u hrvatskoj vladi, uprkos tome što nije bio član partije.

1947. postao je redovni član zagrebačke Jugoslovenske akademije znanosti i umjetnosti (danas "Hrvatska"), a pet je godina kasnije osnovao Staroslovenski institut. Preminuo je 21. jula 1961. godine u Zagrebu. Bio je Hrvat, Jugosloven, katolički sveštenik, ali iznad svega: dobar čovek.

(O. Š.)