SRBI I MAĐARI SU BRAĆA PO ORUŽJU: Da li ste čuli za Crnu armiju kralja Matije Korvina? (FOTO)

Crna armija, nazvana tako verovatno zbog crnih oklopa koje su njeni pripadnici nosili, bila je vojna formacija Ugarskog kraljevstva koju je — na temelju plaćeničke vojske svoga oca Janoša Hunjadija (koji može biti srpskog porekla budući da mu se otac zvao Vojk a deda Serbe) — uspostavio 1458. godine najslavniji od svih mađarskih monarha: Matija Korvin.

Na ideju da osnuje istinsku stajaću vojsku koja bi celim svojim bićem bila posvećena samo ratu i ratnoj veštini, došao je Matija još u ranoj mladosti dok je čitao žitija Julija Cezara i tekstove o njegovim osvajanjima po Galiji i drugde.

Preporučujemo

Vojske drugih država u Evropi, još od raspada Rimskog carstva, sa izuzetkom Vizantije (Istočnorimskog carstva, koje je do samog kraja svog postojanja baštinilo tradicije celovite imperije Rima), nisu imale stajaće vojske. Pekari, kovači, zemljoradnici, stočari, dobrovoljno su regrutovani po potrebi a mamljeni poreskim olakšicama (recimo, u Srbiji, bili su oslobođeni plaćanja mnogih dažbina oni što su hteli da se bore).

Matija Korvin je to, nakratko promenio; zapravo, nije bio jedini, i francuski je kralj Luj XI imao stajaću vojsku, ali minijaturnu u poređenju sa silom Korvinovom koja je u početku brojala 6-8.000 vojnika da bi sredinom osamdesetih godina XV stoleća narasla na skoro 30.000 (toliko ih je paradiralo Bečom te godine).

Spomenik ugarskom kralju Matiji Korvinu u Klužu, rumunskom gradu u Transilvaniji. Foto: Wikimedia Commons/Matei Domnita

Sastavljena mahom od Srba, Nemaca, Čeha i Poljaka, a od 1480. godine i Mađara, totalno posvećena veštini ratovanja, Crna je armija harala Srednjom Evropom, osvojivši velike delove Austrije (uključujući i gorepomenuti Beč, pa otud i ona pobednička parada), pola Češkog kraljevstva, a tukla je i Osmanlije.

Što se uspeha protiv ovih potonjih tiče, najčuvenija je pobeda u Bici na Hlebovom polju u Transilvaniji u kojoj su sa jedne strane učestvovale snage Ugarskog kraljevstva i Srpske despotovine (tada već na teritoriji današnje Vojvodine, te stoga podređene ugarskom kralju), a sa druge Otomansko carstvo i Vlaško kneževstvo.

Odigrala se 13. oktobra 1479. godine, a trupama Crne armije komandovali su generali Vuk Grgurević Branković (Zmaj-Ognjeni Vuk), Pal Kiniži i Stefan V Batori. Turci su bili samleveni silom koja je na njih udarila; dok su sa naše strane gubici bili oko 3.000, sa njihove su bili petostruko veći.

Bitka na Hlebovom polju na kojem su Mađari i Srbi, u sklopu Crne armije, zgazili Osmanlije 1479. godine. Foto: Wikimedia Commons/virtualismuzeum.com

Na ovom mestu treba pomenuti i pohod Korvinov koji je 1481. imao za cilj oslobođenje Srbije, kada je Crna armija stigla čak do Kruševca; Zmaj-Ognjeni Vuk bio je i tom prilikom jedan od komandanata, kao i vojvoda Dmitar Jakšić (njegov sinovac Marko poginuće na Mohaču). Pohod nije uspeo i hrišćanska se vojska povukla, a tom prilikom je nekih 110.000 Srba naseljeno u okolini Temišvara.

Efikasnost Crne armije na najdubljoj ravni ležala je u inteligenciji samog kralja Matije Korvina, njegovoj dalekovidosti, prilagodljivosti promenama, zašto da ne, i shvatanju vremena u kome živi i važnosti korišćenja tehnološkog napretka do maksimuma.

Zbog takvog stava Korvinovog desilo se da Crna armija akcenat stavi na upotrebu vatrenog oružja: svaki četvrti pripadnik ove formacije imao je arkebuzu (rana forma puške koja se koristila do XVII veka), što je bila neuobičajena stopa za to doba (čak i početkom narednog XVI stoleća, tek je svaki deseti evropski vojnik imao vatreno oružje). A dao bi Korvin svakom svom crnoarmejcu arkebuzu, ali je barut u to doba bio izrazito skup, pa nije bilo izvodljivo.

Vuk Grgurević Branković, znan kao Zmaj-Ognjeni Vuk, titularni srpski despot i general Crne armije Matije Korvina. Foto: Wikimedia Commons/staresrpskeslike.com

Taktika Crne armije takođe je bila mudra i neuobičajena. Okosnicu njenu činili su pešadija, artiljerija te laka i teška konjica. Mislite, tako je bilo svuda? Da, ali način na koji su ovi rodovi korišćeni je bio drugačiji.

Korvin je shvatio da je vreme teške konjice prošlo, pa ju je koristio da zaštiti laku pešadiju i artiljeriju, dok je laku konjicu koristio za sporadične i iznenadne napade na neprijatelja. Pored toga, u sklopu Crne armije postojala je i na Dunavu rečna flota sa 364 lađe i 2.600 mornara: Srba.

Smrt kralja Matije Korvina 6. aprila 1490. godine u Beču bila je ujedno i smrtna presuda Crnoj armiji, a to je sa svoje strane možda bila i smrtna presuda Ugarskom kraljevstvu koje će nekoliko decenija kasnije doživeti kolaps na Mohaču.

Sveti Đorđe i Sveti Florijan obučeni u oklope Crne armije, ugarske profesionalne vojske u kojoj su gro boraca činili Srbi, Nemci, Česi i Poljaci. Foto: Wikimedia Commons/warfare.meximas.com

Zapravo, Korvinova smrt i neuspeh njegovog sina Janoša da se nametne ostalim velikašima kao naslednik prestola, dovela je bila do pobune Crne armije i malog unutrašnjeg rata koji je teško i nepotrebno opisati u detalje osim što treba napomenuti da je iz svega kao novi kralj izašao Vladislav II (inače izdanak poljske dinastije Jagelonaca).

Naposletku, vlastelini u državnom saboru kraljevstva uspešno su snizili poreske stope za 70-80 odsto, i time onesposobili zemlju za odbranu. Zbog nedostatka novca, Vladislav II nije mogao da pokrije troškove velike stajaće vojske, posebno ne nakon što je većinu kraljevskih imanja darovao vlasteli, kojoj je preusmerio i većinu drugih prihoda.

Zato je Crna armija konačno raspuštena u godini 1494. a velikaši otišli i korak dalje pa razmontirali i centralnu državnu administraciju i birokratiju širom kraljevstva.

Zastava Crne armije, ugarske profesionalne vojske utemeljene od strane kralja Matije Korvina, u kojoj su gro boraca činili Srbi, Nemci, Česi i Poljaci. Foto: Wikimedia Commons/Thommy

Posledice svega toga bile su strašne. Odbrambeni sistem koji je postojao do tada, prestao je da postoji, jer graničari i posade utvrđenja nisu više plaćani, tvrđave su počele da propadaju, a svaki pokušaj da se nešto promeni bio je gušen. Da li vam ovo zvuči poznato? Carevina Srbija je bila prošla kroz istu samoživost velikaša vek i po ranije, a svi znamo kako se to završilo.

Ali za kraj, vratimo se na još jedan detalj vezan za Crnu armiju, a to je zastava koju možete da vidite na slici iznad.

Nema potrebe da vam je do krajnosti opisujemo, pa ćemo samo skrenuti vašu pažnju na detalj u sredini u kojem se nalazi plavi štit sa crnim gavranom na grani koji u kljunu drži prsten. Gavran je aluzija na grb Hunjadija sa kojeg dolazi i Matijin nadimak Korvin. Korvin znači gavran.

(O. Š.)