Zaraza koja je za godinu dana ubila 15 odsto ukupne ljudske populacije (FOTO)

Justinijanova kuga izbila je 541. godine i proždrala Mediteran i istočnu Aziju, posebno Vizantiju sa prestonim Carigradom, Sasanidsko carstvo i lučke gradove duž Sredozemnog mora. Ime je dobila po imperatoru koji je tada vladao Istočnim rimskim carstvom.

Posledice su bile strašne: umrlo je oko 25 miliona ljudi u tom prvom naletu, što je tada bilo oko 13 odsto ukupnog broja ljudi na svetu; u samom Sredozemlju je verovatno usmrtila četvrtinu žitelja. Pošto se ciklično javljala u naredna dva veka, ukupno je odnela oko 50 miliona života. Minimum. To je čini jednom od najsmrtonosnijih pandemija u istoriji čovečanstva.

Preporučujemo

Na osnovu savremenih ispitivanja DNK uzoraka sa ostataka ljudskih tela iz tog perioda, kao i na osnovu ondašnjih opisa manifestacije ove zaraze, nauka tvrdi da je u pitanju prva zabeležena pojava bubonske kuge koju izaziva bakterija Jersinija pestis.

Najstarija kraljevska palata u Evropi nalazi se na poslednjem mestu koje će vam pasti na pamet, a koje Srbi obožavaju (FOTO)

Ista bakterija će šest vekova nakon poslednjeg pojavljivanja Justinijanove kuge pokrenuti još ubistveniji talas sredinom XIV stoleća, kada će odneti 30-60 odsto života na potezu od Vizantije i Srbije do Francuske, Engleske i Španije, te ostati upamćena kao Crna smrt.

Vizantijski car Justinijan I na mozaiku u Raveni. Foto: Wikimedia Commons/Petar Milošević

Izbijanje Justinijanove kuge u Carigradu se povezuje sa dolaskom zaraženih pacova na brodovima koji su iz Egipta u prestonicu dovozili žito. Vizantijski istoričar Prokopije — koji je takođe pisao da je ova kuga zarazila čitav svet — naveo je luku Peluzijum u blizini Sueca kao mesto iz koga je sve počelo. Danas se generalno smatra da je sve zapravo krenulo iz Kine.

Prokopije navodi i da je u trenutku najmoćnijeg udara ova zaraza ubijala 10.000 ljudi u Carigradu — dnevno! Savremeni učenjaci kažu da je verovatnija brojka 5.000 na dan, ali i to je ogromna cifra. Leševi su ležali na sve strane po ulicama jer nije bilo mesta da se svi sahrane. Najčešće nije imao ko ni da obavi obrede sahrane. Procena je da je umrlo 40 odsto žitelja Konstantinopolja.

Sirijski crkveni istoričari Jovan Efeški i Evagrije Sholastik takođe su o njoj pisali. Evagrije je u to vreme bio dete u Antiohiji i bio se zarazio ali je preživeo (isto se desilo i sa samim carem Justinijanom!), a u četiri slabija povratka ove kuge kasnije izgubio je ženu, ćerku, unuka, drugu decu, većinu sluga i radnika na imanju.

Vizantijski Carigrad. Foto: Wikipedia/Georg Braun; Frans Hogenberg

— Kada je zaraza prošla kroz čitav poznati svet a posebno Rimsko carstvo, i pokosila većinu seoskih zajednica ostavivši za sobom pustinju, Justinijan nije pokazao milost prema uništenim zemljodelcima. Čak i tada se nije uzdržao od zahteva za isplatom punog godišnjeg poreza, i to ne samo za ono što su oni dugovali državi, već i za iznos koji su dugovale njihove mrtve komšije — pisao je Prokopije u svojoj "Tajnoj istoriji".

Skupi ratovi koje je car vodio protiv Vandala u u Severnoj Africi i Ostrogota u Italiji, zatim graditeljski projekti poput izgradnje Aja Sofije, kuga koja je pobila ogroman broj ljudi i tako dramatično snizila poreske prihoe, pa onda i povećanje cena poljoprivrednih proizvoda usled njihove nestašice, u potpunosti su ispraznili državnu kasu.

Istočno rimsko carstvo za cara Justinijana oko 550. godine. Zelenom bojom su označena njegova osvajanja. Foto: Wikimedia Commons/ Jniemenmaa

Kuga je imala dalekosežne istorijske posledice, budući da je efektivno sprečila Justinijana i njegove naslednike da ponovo ujedine sve teritorije Rimskog carstva uprkos ograničenim uspesima ostvarenim na tom putu (Italija je bila pod kontrolom Romeja, kao i sam jug Španije te Sever Afrike). Takođe je osakatila i Vizantiju i Sasanidsko carstvo i suštinski ih onesposobila za bitke koje će u narednom veku voditi sa Arabljanima i islamom.

Neki istoričari tvrde i da je omogućila anglo-saksonsko osvajanje Velike Britanije budući da je kuga zaobišla njihove krajeve ali pokosila one naseljene Britima, kao i Irsku, zbog trgovačkih veza njihovih sa Galijom koje su opstale nakon povlačenja Rimljana sa Ostrva.

(O. Š.)