Beogradski stranci: Istorija isklesana u kamenu - Porodica Bertoto

Prerastanje Beograda u evropsku metropolu, polovinom 19. veka, privuklo je prve grupe stranaca: Čeha, Nemaca, Mađara, koji su u novu sredinu preneli svoje navike, običaje, razne vrste zanata i zanimanja. Među stvaraocima koji su se trajno nastanili u Beogradu, izdvaja se porodica italijanskih kamenorezaca Bertoto. Porodica Bertoto je sa skoro stotinom izrađenih nadgrobnih spomenika i desetinom vajarskih radova na Novom groblju, obeležila kraj 19. i prvu polovinu 20. veka. Radovi Đovanija Bertota, i njegovih potomaka i srodnika, upotpunili su arhitektonsko – skulpturalni izgled Novog groblja ne samo u pogledu vrhunske zanatske obrade kamena i nadgrobnih obležja, već i vajarskih radova.

Intezivna izgradnja Beograda kao i potreba za velikim brojem graditelja, zanatlija, trgovaca i industrijalaca, verovatno je uticala na odluku Đovanija Bertota da se doseli iz Italije, i iskoristi svoje kamenorezačke veštine. Preseljenje Đovanija Bertota u Beograd i otvaranje prve male kamenorezačke radionice oko 1880. godine na trgu Slavija, poklopilo se sa intezivnijim razvojem srpskog vajarstva u drugoj polovini 19. veka. Đovani Bertoto je u početku radio samo nadgrobnike prvo na Starom tašmajdanskom, a potom i na Novom groblju, čime je postigao veliki uspeh. Početkom 20. veka Đovani Bertoto je reklamirao svoju radionicu kao najstariju i najrazgranatiju radnju u Beogradu. Kvalitetom i vrhunskom izradom nadgrobnika, obavezno obeleženih porodičnim prezimenom, ubrzo je svoju radnju uzdigao u najznačajnije u Beogradu, a delatnost proširio na razne vrste obrade kamena, od najjednostavnijih do najsloženih koje su izlazile iz okvira kamenorezačke delatnosti. Uspeh radionice potvrdilo je i njihovo preseljenje u blizinu Novog groblja, 1911. godine, gde je otkupio nekoliko placeva i sagradio kamenorezačku radionicu.

Posle Prvog svetskog rata to je bila najveća kamenorezačka radionica u Beogradu. Anđeli i razni dekorativni profili često su uvoženi iz Italije, gde su serijski izrađivani. U radionici Bertoto su pored kamenorezačke delatnosti, obavljani i drugi vidovi zanatske obrade kamena. Izrađivani su arhitektonski o dekorativni elementi za fasade, ukrasi za enterijere i eksterijere, stepeništa, kamini, postamenti za javne spomenike. U periodu posle Prvog svetskog rata u pojedinim slučajevima su u manjim varošicama, angažovani i za izradu javnih spomenika posvećenih palim ratnicima u Prvom svetskom ratu. U radionici je bilo zaposleno preko pedeset kamenorazaca, koje su ponekad angažovali kao ispomoć u obradi umetničkih – javnih spomenika. Brojna, pre svega kamenorezačka ostvarenja porodice Bertoto, i danas predstavljaju trajno obeležje vrhunske zanatske obrade nadgrobnika, zahvaljujući kojim je porodica dobila počasni status kamenorezaca – umetnika.

Đovani Bertoto je sa suprugom Terezom imao tri sina Anđela, Avantija i Marija. Sva trojica sinova su rođena u Beogradu. Anđela i Avantija je rano uključio u kamenorezačku delatnost, tako da su posle očeve smrti nasledili radionicu. Avanti Bertoto je u Italiji završio Umetničku akademiju odsek za vajarstvo i ostao je zapamćen kao izuzetno obrazovan čovek, koji je posle nesrećene smrti brata Anđela nasledio i dalje razvio radionicu. Na Avantijev poziv, u Beograd iz Italije dolaze Avantijeva braća od strica Đovani i Fijore. Đovani se u Italiji bavio kamenorezačkim zanatom i vajarstvom, a Fijore je bio slovorezac. Đovani je bio oženjen Rozom Matek, a Fijore Katarinom. Njihovo porodično prezime, posle 1955. godine, nije na spisku Beograđana. Avanti Bertoto je na porodičnoj grobnici, izvajao i isklesao u mermeru Figuru kamenoresca sa čekićem u ruci, visine oko 1, 5 metar. Figura je izvajana ne samo, kako se pretpostavlja, u čast oca – Đovanija Bertota, već sa težnjom da ovekoveči slavu zanimanja kojim se porodica generacijama bavi.

Nastavljajući svetlu tradiciju svojih prethodnika majstora-kamenorezaca, stručni tim arhitekata, inženjera i vrsnih kamenorezaca JKP "Pogrebne usluge" Beograd projektuje i izrađuje nadgrobne spomenike po najvišim standardima kamenorezačke delatnosti, usklađujući želje, kvalitet i cenu. Širok izbor već gotovih modela nadgrobnih spomenia u raznim vrstama kamena uvek se može naći u ponudi Kamenorezačke radionice JKP Pogrebne usluge koja kao posebnu pogodnost nudi 5% popusta na kamen za izradu spomenika za plaćanje ukupnog iznosa računa u celosti. Odloženo plaćanje računa na 6 rata: čekovima građana i korisnicima kartice Banka Poštanska štedionica. Popust od 5% na senior karticu na izradu novih spomenika nakon prve sahrane u roku od 6 meseci od datuma sahrane.

(Telegraf.rs/PR)