Beogradska groblja tihi čuvari burne istorije - Centralno groblje

Pred sam početak Drugog svetskog rata, Beogradska opština je usvojila nacrt za "Veliko središnje groblje", na lokaciji tadašnje Marinkove šume. Bila je to površina od oko 100.000 kvadratnih metara zemljišta, pod mladim jablanovima i dudovima, divljim kruškama i lipama. Gradski oci su odobrili plan koji je izradio inženjer Aleksandar Krstić, šef odseka za parkove i arthitekta Čelpajev.

Nažalost, kako to obično biva, život je napravio svoj plan. Nije bilo moguće sačekati završetak detaljne izrade projekata, kao ni da se izgrade svečana kapija, arkade, velike mrtvačnice, administrativne zgrade, prostorije za daće, radni prostori za limare, kamenoresce i cvećare, staze koje bi po utvrđenom planu presecale onaj prostor kojim se kreću sprovodi. Beograđanima iz tih razloga nije bilo poznato da su sahrane već počele da se obavljaju na Centralnom groblju.

Od objekata groblje je imalo samo ulaznu kapiju prema Zaplanjskoj ulici, stazu dugu 220 metara, novu zvonaru, malu zgradu za administraciju, ogradu i bunar. U kancelarijama Arhitektonskog odseka Beogradske opštine, 13. avgusta 1940. godine, održana je licitacija ponuda za podizanje prvih zgrada: mrtvačnice, zatim zgrade za smeštaj kancelarije za opštinsku administraciju, kao i zgrade za čuvara groblja i konjušnicu. Prvi žitelji najnovijeg, tada četvrtog gradskog groblja, bili su siromašni stanovnici Beograda. Oni koje nije imao ko da sahrani zauzeli su prve rake na groblju u Marinkovoj šumi. Jednog ponedeljka, 22. jula 1940. godine stigao je i prvi sprovod, a do 13. avgusta broj sahranjenih se popeo na 33. Tako je izgledalo na Centralnom groblju pre gotovo osam i po decenija.

Za vreme Drugog svetskog rata Centralno groblje je služilo kao mesto na kome su sahranjivani i streljani, koji su kasnije ekshumirani i preneti na Novo groblje u Beogradu. Na Centralnom groblju se u tri rova obeleženih sa 13 mermernih ploča, nalaze sahranjene žrtve savezničkog bombardovanja Beograda 1944. godine. Crkvena opština u Beogradu je 1948. godine adaptirala jedno odeljenje u sastavu opštinske grobljanske zgrade na Centralnom groblju za bogosluženje i na taj način, došavši do kapele Sv. Jovana Krstitelja, privremeno rešila pitanje parohijskog hrama za to područje.

Do podizanje lepe grobljanske crkve došlo se adaptacijom pomenute zgrade koju je Skupština grada Beograda ustupila Srpskoj pravoslavnoj crkvenoj opštini 1970. godine zauzimanjem Patrijarha Germana. Iste godine podignut je zvonik kojim je Crkva konačno dovršena po projektu arhitekte dr Dragutina Tadića. U crkvi se nalazi ikonostas u duborezu, koji je u nemačkom zarobljeništvu - nacističkom logoru Badssulzi izradio arhitekta Grigorije Samojlov, profesor Tehničkog fakulteta u Beogradu, sa svojim drugovima logorašima. Godine 1964. izgrađene su kapele i groblje je prošireno na današnjih 11, 65 hektara. Od 22.jula 1940 do 22.jula 2024. godine na ovom mestu je sahranjeno više od 87.000 ljudi. Na ovom prestoničkom počivalištu su sahranjeni arhitekta Georgije Samojlov, akrobata Dragoljub Aleksić, estradni umetnik Toma Zdravković, slikar Dragan Malešević-Tapi, istoričar, akademik Sima Ćirković i mnogi drugi znameniti žitelji Beograda.

U periodu između 2014 i 2020. godine na Centralnom goroblju je uređen veći broj parcela – uključujući i stabiliazaciju nadgrobnih obeležja, urađena je relvitalizacija zelenih površina u okviru groblja, izgrđene česme, rekontsruisane ograde i staze, kao i deo vodovodne i kanalizacione mreže.

Beograd ove godine obeležava osamdeset pet godina od formiranja JKP "Pogrebne usluge" kao gradskog komunalnog preduzeća. Osnovni principi usvojeni prilikom osnivanja gradskog Pogrebnog zavoda da je javni interes građana na prvom mestu i danas je ostao ideja vodilja JKP "Pogrebne usluge" Beograd. Samo neke od pogodnosti koje nudi JKP "Pogrebne usluge" Beograd su:

• ukoliko je preminula osoba bila penzioner, JKP "Pogrebne usluge" Beograd odmah umanjuje troškove sahrane za iznos koji priznaje Fond PIO Repulbike Srbije;
• zatim tu je 10% popusta na pogrebnu opremu (sanduk, obeležje, krst ili piramida, slova za krst ili piramidu, pokrov ili garnitura, transportne vreće, urne, parte) prilikom plaćanja troškova sahrane i popust od 5 % na izradu novih spomenika nakon prve sahrane (u roku od 6 meseci od dana sahrane), ukoliko je preminulo lice bilo korisnik Beogradske senior kartice;
• 0dloženo plaćanje računa za izradu spomenika na 6 rata, čekovima građana i korisnicima kartice Banka Poštanska štedionica;
• kao i 5% popusta na kamen za plaćanje ukupnog iznosa računa za izradu spomenika u celosti.

JKP "Pogrebne usluge" Beograd i danas može da ponudi širok spektar opreme od najpovoljnije do najluksuznije, baš kako je sve i počelo pre osamdeset pet godina.

(Telegraf.rs/PR)