107 godina od smrti velikog Petra Kočića

Osnovnu školu je učio u manastiru Gomionica, gde mu se otac, kada je postao udovac, zamonašio i postao iguman. Gimnaziju je počeo da uči u Sarajevu, ali je zbog borbe za prava Srba, isteran iz trećeg razreda. Nakon isključivanja iz gimnazije u Sarajevu dolazi u Beograd, gde završava Gimnaziju. Slavistiku je apsolvirao u Beču. Službovao je u Srbiji i Skoplju, a po povratku u Bosnu dugo je bio bez posla. Često je osuđivan i zatvaran. Tamnovao je u Banja Luci i Tuzli. Književni i politički rad stavio je u službu nacionalne i socijalne borbe. U Banja Luci pokrenuo je list Otadžbina koji je često zabranjivan. Kao nacionalni i socijalni revolucionar, Kočić je bio veoma omiljen u narodnim masama i kod napredne omladine, pa je izabran i za poslanika austrougarskog Bosanskog sabora u Sarajevu.

Državni organi su u njemu videli protivnika države i zato su ga često hapsili i krivično gonili. Na Kočića se gledalo, kao na jednog od najsmelijih propovednika društvene pravde. Kočić se u svojim književnim delima oduševljava jednostavnošću srpskog narodnog jezika i narodnim životom. On je pesnik krajiških pejzaža i krajiškog života, slikar modrih planina i tamnih starih šuma, pesnik seoskog zdravlja... ljubav shvata kao vrhovni nagon, ujedno neodoljiv i koban. On je smeli i borbeni buntovnik, ne samo protiv tuđinskog političkog podjarmljivanja, već protiv svakog ekonomskog ropstva. Kočić se izdigao kao propovednik slobode i društvene pravde i zaštitnk ubogog srpskog seljaka. Napisao je tri zbirke pripovedaka: S planine i ispod planine i Jauci sa Zmijanja, i dve političko - socijalne satire: Jazavac pred sudom (pozorišni komad) i Sudanija (dijalog).

Uoči Prvog svetskog rata, na njemu su primećeni znaci duševnog rastrojstva. Oboleli Kočić, umro je u beogradskoj duševnoj bolnici-čuvenoj „Doktorovoj kuli“, za vreme okupacije. Sahranjen je prvo u skromnom grobu u udaljenoj parceli na Novom groblju, noću, bez ispraćaja. Dvadesetih godina dvadesetog veka posmrtni ostaci Petra Kočića preneti su u Aleju velikana na Novom groblju, gde i danas počivaju. Nadgrobni spomenik, poprsje Petra Kočića i reljef simbolične sadržine, izradio je istaknuti srpski vajar Sreten Stojanović.

Svake godine predstavnici Predstavništva Republike Srpske u Beogradu, Udurženja književnika Banja Luke, kao i članovi odbora Srpskog prosvetnog i kulturnog društva „Prosvjeta“ iz Beograda, odaju poštu i polažu cveće na poslednje počivalište Petra Kočića u Aleji Velikana na Novom groblju u Beogradu, kao uvod u manifestaciju „Kočićev zbor“.

Malo je poznato da je na Novom groblju sahranjen i Vaso Glušac, jedan od osnivača zavičajnog društva „Zmijanje“ i veliki prijatelj Petra Kočića. Prijateljstvo Petra Kočića i Vase Glušca, započeto za vreme studija u Beču, nastavljeno u Banja Luci, a krunisano je kumstvom – Glušac je krstio Kočićevog sina Slobodana. Slavista po profesiji, bio je dugogodišnji profesor i direktor Banjalučke gimnazije. Tridesetih godina prlošlog veka prelazi u Beograd, gde je od 1932. godine pa do 2. Svetskog rata bio član i sekretar Senata Kraljevine Jugoslavije. Autor je nekoliko desetina radova iz oblasti književne kritike i istorije. Vaso Glušac je sahranjen na Novom groblju u Beogradu, u parceli 39.

(Telegraf.rs/PR)