FOTKA KOJU JE KENEDI NAZVAO NAJBITNIJOM IKADA: Trenutak u kome vijetnamski monah sam sebe živog spaljuje (FOTO)

Tiš Kuang Duk, ugledni vijetnamski budistički monah, spaljuje se 1963. godine u Sajgonu u znak protesta zbog progona budista od strane Dijema, katoličkog lidera Južnog Vijetnama. Foto: Wikimedia Commons/Malcolm Browne for the Associated Press/This work is in the public domain because it was published in the United States between 1923 and 1963 and although there may or may not have been a copyright notice, the copyright was not renewed

Preporučujemo

Tiš Kuang Duk, rođen kao Lam Van Tuk, bio je ugledni i viđeni 65-godišnji vijetnamski budistički monah koji se 11. juna 1963. godine samospalio na prometnom putu u Sajgonu u znak protesta protiv oštrih antibudističkih mera katoličkog lidera Južnog Vijetnama Ngoa Din Dijema (nešto ranije je jedan severnovijetnamski monah učinio istu stvar u sklopu pakta koji je napravio sa Dukom, zbog progona budista od strane komunista na Severu).

Prethodnog dana američkim novinarima u Sajgonu je dojavljeno da će se sutradan nešto značajno desiti ispred kambodžanske ambasade, ali većina reportera tome nije dala previše značaja. Srećom, bilo je i onih koji su to shvatili ozbiljno. Tako je nastala jedna od najpoznatijih i najuticajnijih fotografija u istoriji, slika Malkolma Brauna koji je za nju dobio Pulicerovu nagradu (to nije ova verzija koju vidite iznad, već jedna vrlo slična).

Automobil kojim je Tiš Kuang Duk 1963. godine došao u Sajgonu do mesta na kome se spalio. Tom prilikom nastala je jedna od najčuvenijih istorijskih fotografija. Foto: Wikimedia Commons/RG72

Kako se to desilo? Nakon protestnog marša oko 350 monaha i monahinja, Duk je izašao iz automobila sa još dva monaha; jedan je na tlo postavio jastuk, dok je drugi iz gepeka izvadio 20-litarsku kantu sa benzinom; nakon što su demonstranti oko njega napravili krug, Duk je mirno seo na jastuk, postavivši se u tradicionalnu budističku meditativnu lotus-pozu; dok je vrteo brojanicu i recitovao jednu budističku himnu, monah sa kantom ga je polio benzinom preko glave; potom je drugi upalio šibicu.

Dok je jedan od monaha ponavljao u mikrofon "budistički sveštenik spaljuje samog sebe nasmrt, budistički sveštenik postaje mučenik", posmatrači su gledali u stanju šoku i dirnutosti. Čak su i neki policajci pali ničice pred njim, dok je goreo. A goreo je deset minuta dok nije pao na leđa, nakon čega su ga drugi monasi ugasili i odneli sa lica mesta.

Poruka koju je u pisanoj formi ostavio glasi: "Pre nego što zatvorim svoje oči i pomerim se ka viziji Bude, s poštovanjem molim predsednika Ngoa Dina Dijema da postane samilostan prema narodu i primeni religijsku jednakost kako bi zanavek održao snagu otadžbine. Pozivam poštovane, časne, članove sange (budističke monaške zajednice; prim. nov.) i laičke budiste da se organizuju u solidarnosti kako bi se žrtvovali za zaštitu budizma".

Spomenik u Sajgonu na mestu na kome se Tiš Kuang Duk spalio 1963. godine u znak protesta protiv antibudističkih mera katoličkog predsednika Južnog Vijetnama. Foto: Wikimedia Commons/Phusa12

Može se reći da je samospaljivanje Tiš-Kuang-Duka, koji je tom prilikom preminuo, promenilo tok istorije tog dela sveta, skrenuvši pažnju globalne javnosti na brutalnost Dijemovog režima koji je do tog trenutka imao podršku Amerike.

Posledica je bila povlačenje te podrške, posebno nakon što južnovijetnamska vlada ne samo da nije odustala od svoje politike nego ju je još i pooštrila, uprkos pretnjama Vašingtona. Nakon krvavog gušenja novih protesta prilikom kojih je policija pucala u masu i ubila devetoro ljudi, došlo je i do racije na budističke pagode prilikom čega je ukradeno Tiš-Kuang-Dukovo srce koje je preživelo ponovnu kremaciju izvedenu tokom zvanične verske sahrane i koje je čuvano u staklenom putiru.

Džon F. Kenedi je o toj fotografiji kazao da "nijedna slika u istoriji nije proizvela toliko emocija širom sveta kao ta". Dijem je srušen u vojnom puču izvedenom tokom prva dva dana meseca novembra iste godine, prilikom kojeg je ubijen. Nikada nećemo znati da li bi sa njim na čelu Juga, Severni Vijetnam pobedio u ratu.

(O. Š.)