TAČNO MESTO POGUBLJENJA SVETOG PAVLA: Rimljani mu odrubili glavu, a ona tri puta pala na tlo iz kojeg su šiknula 3 izvora (FOTO)

Odrubljivanje glave Svetog Pavla, slika Enrikea Simone iz 1887. godine. Foto: Wikimedia Commons/epdlp.com

Preporučujemo

Isus Hrist jeste rekao Svetom Petru da je on kamen na kome će sagraditi svoju Crkvu koju ni vrata pakla neće progutati, ali je sporno šta je taj kamen: sam Petar (koji je rođen kao Simon, i kome je Isus promenio ime u Kefa, što na aramejskom znači "kamen" što su Grci prebacili u Petar jer je njihova reč za kamen "petra" u ženskom rodu) ili su to svi episkopi koji iza sebe imaju direktnu liniju rukopoloženja sve do Hrista.

Sa druge strane nema nikakvog spora oko toga da je Petrov savremenik Sveti Pavle istinski ovozemaljski tvorac Crkve, najvažniji od svih prvih apostola.

Rođen je kao Savle, u jevrejskoj porodici u Tarsu, i bio je žestoki progonitelj hrišćana sve dok mu se Bog nije javio na putu između Jerusalima i Damaska ka kome je išao da bi neke hrišćane priveo "pravdi"; tom prilikom je oslepeo na tri dana. Od tada, ceo njegov život posvećen je veri u Isusa Hrista.

A kakav je to život bio! Taj čovek je bez imalo preterivanja transformisao hrišćanstvo iz jevrejske sekte u univerzalnu religiju, insistirajući na tome da se ne-jevrejski vernici ne moraju pridržavati Mojsijevih zakona i pravila poput obrezivanja i sličnih stvari.

Naravno, posmatrano iz religiozne perspektive, da nije bilo Pavla Bog bi našao nekog drugog aktera da izvede tu transformaciju, ali pošto je bilo Pavla, jasno je kome pripada ta zasluga.

Sveti Pavle na vizantijskom mozaiku u carigradskoj crkvi Hrista Spasitelja u Polju. Foto: © José Luiz Bernardes Ribeiro / CC BY-SA 3.0 / Wikimedia Commons

Od 27 knjiga Novog zaveta, on je autor njih 14. Autorstvo pojedinih jeste sporno iz naučne perspektive, ali budimo realni: ovo je stvar vere i crkvenog predanja u okviru kojih Sveti Pavle i jeste značajan, zbog čega ljudima kojima je Sveti Pavle važan nije bitno šta kaže nauka već samo crkveno predanje.

Pavlove poslanice koje se nalaze u Novom zavetu bile su i jesu od vitalnog značaja za hrišćansku teologiju, moral, ponašanje, kako na Zapadu tako i na našem Istoku. Njegov uticaj je bio prožimajući, dubok i odlučan. Oko polovine novozavetne knjige "Dela Apostolska" bavi se njime.

Novi zavet ne govori ništa o mestu njegovog stradanja, ali govore drugi ranohrišćanski spisi. Već 110. godine Sveti Ignjatije Bogonosac pominje Pavlovo mučeništvo, a nešto kasnije na to se osvrće i Dionisije Korintski koji navodi Italiju kao mesto na kome se ono odigralo.

Crkva Svetog Pavla kod Tri fontane, podignuta prvobitno u V veku na mestu pogubljenja ovog najvažnijeg od svih apostola. Rim, Italija. Foto: Wikimedia Commons/MarkusMark

Danas izgubljena apokrifna "Dela Pavlova" napisana verovatno oko 160. godine i po svemu sudeći bazirana na predanju rimskih hrišćana, opisuju vrlo detaljno šta se dešavalo sa Pavlom. Naime, Neron ga je osudio na smrt dekapitacijom, verovatno nakon velikog požara koji je progutao Rim jula 64. godine ali pre 68. godine koja je bila poslednja godina Neronove vlade.

Predanje tvrdi da se ovaj čin odigrao na Laurentinskom putu (lat. Via Laurentina), da je tom prilikom njegova odrubljena glava tri puta odskočila od zemlje i da je svaki put kada je dodirnula tlo iz njega šiknula voda. Tako su nastala tri izvora na tom mestu.

To mesto danas okupira crkva Svetog Pavla kod Tri fontane odnosno izvora (ita. San Paolo alle Tre Fontane). Prva građevina je podignuta u V veku, a današnja 1599. godine po nalogu kardinala Pjetra Aldobrandinija. Arhitekta, Đakomo dela Porta, bio je proslavljeni neimar svog vremena i jedan od ljudi koji su radili na novoj bazilici Svetog Petra u Vatikanu (prvobitnu je sagradio Konstantin Veliki). Fontane su međutim u XX veku zapečaćene zbog zagađenja vode.

Za jedan stub u ovom hramu se veruje da je bio onaj za koji je Pavle bio vezan pre pogubljenja, ali je to najverovatnije znatno kasnija priča koja ne odgovara istini; u pitanje je verovatno stub donet sa obližnjih rimskih ruševina tokom srednjeg veka.

Statua Svetog Pavla ispred bazilike Svetog Pavla izvan Zidina, jedne od četiri najvažnije bazilike u Katoličkoj crkvi. Smeštena je nadomak Rima, a ispod njenog oltara po predanju se nalazi grob ovog apostola. Foto: Wikimedia Commons/Alberto Fernandez Fernandez

Opet po predanju, Sveti Pavle je sahranjen tri kilometra daleko od mesta na kome je ubijen, na groblju duž Ostijskog puta (lat. Via Ostiensis), u grobnici koja je pripadala hrišćanki po imenu Lucina. Lokalitet je momentalno postao mesto hodočašća.

Konstantin Veliki je tu podigao baziliku u IV veku, istovremeno sa bazilikom koja je podignuta na Vatikanskom brdu, koje je sravnjeno, iznad groba Svetog Petra. Teodosije Veliki ju je krajem tog stoleća znatno proširio i ona je postala poznata kao bazilika Svetog Pavla izvan Zidina.

Istovremeno, Pavlove mošti su prebačene u sarkofag koji je pokopan ispod oltara bazilike i u onom opštem haosu narednih vekova zaboravljen gde se tačno nalazi. Prva naznaka da je otkriven dolazi do nas u XIX veku, a pre desetak godina arheolozi su potvrdili da se ispod oltara zaista nalazi sarkofag od belog mermera. Neki izvori kažu da natpis na njemu treba da glasi "PAULO APOSTOLO MART" odnosno "Pavlu apostolu i mučeniku".

Klaustar u rimskoj bazilici Svetog Pavla izvan Zidina u kojoj se po predanju nalazi grob ovog svetitelja. Foto: Wikimedia Commons/Dnalor 01

Inače, bazilika Svetog Pavla izvan Zidina je jedna od četiri najvažnije bazilike u Rimu, i jedna od četiri koje nose epitet "papske" (do 2006. zvanično su bile "patrijarhalne" ali se tada papa Benedikt XVI odrekao titule patrijarha Zapada pa su postale papske).

Bazilika je danas u sklopu manastira Tri Fontane koji pripada monaškom redu trapista; ovaj manastir je čuven u katoličkom svetu po tome što gaji jaganjce čija se vuna, nakon što ih blagoslovi papa o prazniku Svete Agnije Rimske, koristi za tkanje palijuma (uske trake koja se nosi na ramenima a pozadi i spreda ima još po jednu traku koja slobodno pada) koje poglavar Rimokatoličke crkve daruje mitropolitskim nadbiskupima o prazniku Svetih apostola Petra i Pavla koji je u našem narodu poznat kao Petrovdan.

Preostale tri papske bazilike su bazilika Svetog Petra, bazilika Svete Marije Velike i arhibazilika Svetog Jovana u Lateranu. Ova poslednja je najvažnija od najvažnijih zbog čega i nosi prefiks "-arhi": Lateranska je bazilika rimska katedrala i majka-crkva celokupne Rimokatoličke crkve.

(O. Š.)