KOLIKO RUSA ŽIVI U BALTIČKIM DRŽAVAMA: Pola stanovnika glavnog grada Letonije su Putinovi puleni (FOTO)

Po poslednjem popisu iz 2011. godine pripadnika ruske etničke manjine na teritorijama tri baltičke republike bilo je u ogromnoj broju: 1,05 miliona. Od toga, u Letoniji ih je živelo preko 556.000, u Estoniji 321.200 i u Litvaniji 175.000. Broj tamošnjih Rusa je opao u odnosu na poslednji popis iz sovjetskog perioda za čak 700.000 ljudi.

Preporučujemo

Otkud toliko Rusa u baltičkim državama? Nekome se to može učiniti kao jednostavno pitanje, napokon, vekovima su bile deo Ruske imperije, graniče se sa Rusijom, šta može da bude logičnije od prisustva ruske manjine u njima. A opet, gro ruskog življa došao je u litvansku, letonsku i estonsku zemlju tokom SSSR-a, dakle, uglavnom nakon 1945. godine.

Naime, 1920. godine etnički Rusi činili su tek 7,82 odsto letonske populacije, 8,2 odsto estonske i 2,5 odsto litvanske.

Međutim, kada su 1940. Rusi pripojili ove tri republike Sovjetskom Savezu (po svakom objektivnom kriterijumu to su bile čiste aneksije zabašurene "legalnim" odlukama parlamenata sazvanih nakon nameštenih i pokradenih izbora, posle dolaska okupacione Crvene armije, na kojima su komunističke partije, do tada beznačajne, osvojile vlast) Rusi su krenuli da dolaze, pre svega kao partijski i državni funkcioneri.

Sa tim se stalo nakon napada Nemačkog rajha juna 1941. godine, ali čim su se Sovjeti vratili na te obale nastavilo se sa naseljavanjem.

Simbolični protest u okviru Baltičkog puta. Zastave Letonije, Litvanije i Estonije na kovčezima ispod zastava nacističke Nemačke i SSSR. Foto: Wikimedia Commons/Rimantas Lazdynas

Vršilo se to mahom po gradovima, pošto su Rusi dolazili da rade u novoizgrađenim fabrikama, postojenjima i elektranama, zbog čega ih u ruralnim sredinama tih država danas praktično i nema, osim u nekim pograničnim oblastima. Takođe, često je ostajao i vojni personal iz tamošnjih baza.

Osamdesetih godina, Rusi su činili trećinu stanovništva Estonije i polovinu stanovništva Letonije. U Litvaniji ih je pak bilo tek nešto manje od 10 odsto; to je bila posledica različite privredne politike i drugačijeg toka urbanizacije nego u druge dve države.

Budući da su Litvanija, Letonija i Estonija 1991. godine proglasile svoju aneksiju od strane SSSR-a upravo aneksijom, dakle nelegalnim činom, i budući da su proglasile vraćanje na one ustave koji su važili pre tog nelegalnog čina, čime su čitavo svoje postojanja unutar SSSR-a označili kao okupaciju a sve njene tekovine pravno ništavnim, došlo se u jednu zanimljivu situaciju.

Ostrvski zamak Trakaj u Litvaniji. Foto: Wikipedia/Julo

Naime, u skladu sa Ženevskom konvencijom, na okupiranom području zabranjeno je naseljavati svoje građane. Zbog toga, svi Rusi koji su došli na teritoriju ove tri baltičke države nakon 1940. godine, kao i njihovi potomci, po takvom se tumačenju tu nalaze ilegalno.

Zbog toga najveći broj Rusa nema državljanstvo Letonije i Estonije već samo dozvolu za trajni boravak i ne-građanski status; Litvanija je svima dala državljanstvo, bez ikakve restrikcije, verovatno zato što Rusi čine mnogo manji odstotak ukupne populacije. Kada bi Estonija recimo to uradila, Estonija bi mogla da prestane da postoji.

Doduše, nije istina da je Rusu nemoguće da se dokopa državljanstva u Letoniji i Estoniji, samo mora da prođe test poznavanja jezika, istorije, ustava, i da položi zakletvu vernosti trenutnom poretku. Nekada je jezički test bio mnogo teži, ali je zbog velikog pritiska Evropske unije danas znatno lakši; međutim, veliki broj Rusa neće da se prijavi za dobijanje državljanstva jer tako mogu da posećuju Rusiju bez viza.

Odstotak Rusa u baltičkim državama po teritorijalnim jedinicima. Foto: Wikimedia Commons/Xil

Veliki broj njih odluči da ostane u Ruskoj Federaciji; to je i glavni uzrok pomenutog pada broja Rusa u ove tri republike, emigracija u matičnu zemlju (ako se tako može kazati).

Elem, Rusi danas čine 4,9 odsto ukupnog litvanskog stanovništva, 14,43 odsto populacije glavnog grada Viljnusa i 19 odsto populacije trećeg najvećeg grada Klajpede.

U Letoniji čine 27,6 odsto ukupnog stanovništva, ali u glavnom gradu Rigi čine skoro polovinu življa. U drugom najvećem gradu u zemlji, Daugavpilsu odnosno Dvinsku, su većina, ima ih 53 odsto.

U Estoniji Rusi čine 24 odsto ukupnog stanovništva; u glavnom gradu Talinu ima ih 38,5 odsto (premda 46,7 odsto govori ruski kao maternji), a u trećem najvećem gradu u zemlji Narvi čine 82 odsto populacije, što je obrazac koji se ponavlja u još nekim slučajevima. U drugom najvećem gradu Tarti ih ima 16 odsto.

(O. Š.)