SPOMENIK HILJADUGODIŠNJICI RUSIJE: Svaki rusofil mora ovo da pročita! Cela njihova istorija na jednom mestu! (FOTO)

Spomenik "Hiljadugodišnjica Rusije" podignut 1862. u Velikom Novgorodu, u čast jednog milenijuma od legendarnog Pozivanja varjaga u Rus. Foto: Wikimedia Commons/Insider

Preporučujemo

Bronzani spomenik "Hiljadugodišnjica Rusije" (na ruskom: Tisjačeletije Rosii) podignut je 1862. godine u Velikom Novgorodu, u čast hiljadugodišnjice od legendarnog događaja koji je u istoriji poznat kao Pozivanje varjaga, kada su istočnoslovenski gradovi pozvali vikinge da zavedu red i mir i da vladaju, uz podršku naroda; iz te simbioze skandinavskih ratnika i Slovena rodila se Rusija.

Autori ovog neovizantijskog spomenika su bili skulptori Mihail Mikešin, Ivan Šreder i Aleksandar Opekušin, te arhitekta Viktor Gartman. Smešten je u samom Novgorodskom kremlju, ispred velelepnog 11-vekovnog zdanja Sofijskog sabora.

Postolje je sagrađeno od šesnaest blokova granita iz Sortavale, od kojih svaki teži 35 tona, dok je sam bronzani spomenik težak 100 tona. Kada je sagrađen, bio je najskuplji u ruskoj istoriji, sa cenom od 400.000 rubalja; većina tog novca je skupljena dobrovoljnim prilozima.

Kada je završen, mnogi umetnički kritičari su smatrali da je pretrpan figurama, dok su njegove pristalice ukazivale da je u savršenoj harmoniji sa srednjevekovnim okruženjem kremlja.

Otkrivanje spomenika Hiljadugodišnjice Rusije 1862. godine u Velikom Novgorodu, slika Bogdana Pavloviča Vilevaldea iz 1864. Foto: Wikimedia Commons/rusk.ru

Pa, šta se na njemu nalazi, što je ondašnje ljude tako podelilo? U obliku je 15-metarskog zvona na čijem se vrhu nalazi šar (za one koji ne znaju, u pitanju je kugla sa krstom, jedan od simbola carske i kraljevske moći koja predstavlja Hristovu vladavinu nad svetom; uz krunu i žezlo, najvažnija je regalija). Krst na šaru drži anđeo koji oličava Pravoslavnu crkvu, a pred njim kleči žena koja oličava Rusiju.

U dva nivoa ispod šara nalazi se neverovatnih 126 pojedinačnih skulptura, i to 17 u srednjem redu, i još 109 na frizu u donjem redu. Pažnju ćemo prevashodno posvetiti srednjem delu u kome postoje slobodne skulpture na kojima su prikazani glavni likovi iz šest najbitnijih događaja iz istorije Rusa, dok ćemo preko donjeg nivoa preleteti.

POZIVANJE VARJAGA NA RUS 862. GODINE

Ovde se nalazi prvi ratnički knez Rjurik sa kacigom i štitom na kome je ispisano "godina 6370." (od postanka sveta, po starom pravoslavnom računanju vremena). Rjurik nosi krzno na ramenima, a iza njega je slovenski bog Veles. Figura gleda na jugozapad, u pravcu Kijeva.

Pozivanje Varjaga na Rus 862. godine, kompozicija sa spomenika Hiljadugodišnjica Rusije. Foto: Wikimedia Commons/Дар Ветер

POKRŠTAVANJE RUSA 988. GODINE

U centru je kijevski veliki knez Vladimir Veliki koji podiže pravoslavni krst. Pored njega je žena koja pridržava svoje dete za krštenje, dok jedan čovek odbacuje kip boga Peruna. Kompozicija je usmerena ka jugoistoku, verovatno u pravcu Krima gde se pokrštavanje i odigralo.

Pokrštavanje Rusa 988. godine, kompozicija sa spomenika Hiljadugodišnjica Rusije. Foto: Wikimedia Commons/Дар Ветер

POČETAK PROGONA TATARA 1380. GODINE

Ova kompozicija, koja gleda ka istoku, prikazuje pobedu u Kulikovskoj bici. Knez Dmitrij Donski drži u desnoj ruci ruski buzdovan, u levoj mu je zarobljeni bunčuk, simbol tatarske vlasti, dok mu je pod nogama poraženi vojskovođa Zlatne horde, Mamai.

RUSI SU IMALI SVOJ KOSOVSKI BOJ: Kako su na Kulikovu preokrenuli tok istorije u svoju korist (FOTO)

Početak progona Tatara 1380. godine, kompozicija sa spomenika Hiljadugodišnjica Rusije. Foto: Wikimedia Commons/Tibicena

OSNIVANJE NEZAVISNOG RUSKOG CARSTVA 1491. GODINE

Ivan Veliki u odori vizantijskog imperatora sa Monomahovom kapom, u svojim rukama drži žezlo i šar. Ispred njega kleči Tatar, a pored njega leže Litvanac (koji predstavlja Veliku kneževinu Litvaniju) i tevtonski vitez sa slomljenim mačem (koji, naravno, predstavlja Tevtonski red). Kompozicija gleda ka severoistoku.

Osnivanje nezavisnog Ruskog carstva 1491. godine, kompozicija sa spomenika Hiljadugodišnjica Rusije. Foto: Wikimedia Commons/Дар Ветер

USTOLIČENJE DINASTIJE ROMANOV 1613. GODINE

Mladi car Mihailo penje se na ruski presto nakon što je Rusija prebrodila Smutno vreme. Knez Dmitrij Požarski, koji predstavlja vlastelu, štiti ga mačem, dok mu Kuzma Minjin, koji predstavlja narod, nudi Monomahovu kapu i žezlo. U pozadini su figure sibirskih kozaka koji simbolizuju predstojeću kolonizaciju Sibira.

Ustoličenje dinastije Romanov 1613. godine, kompozicija sa spomenika Hiljadugodišnjica Rusije. Foto: Wikimedia Commons/Дар Ветер

OBRAZOVANJE RUSKE IMPERIJE 1721. GODINE

Petar Veliki sa lovorovim vencem na glavi i žezlom u desnoj ruci gleda ka severozapadu, ka Sankt Peterburgu, baš tamo gde mu anđeo koji lebdi iza njega pokazuje svojim prstom. Pod Petrovim nogama je poraženi Šved koji pokušava da zaštiti pocepanu zastavu; to simbolizuje rusku pobedu u 21-godišnjem Velikom severnom ratu, pobedu koja je Rusiju izvela na Baltičko more.

Obrazovanje Ruske imperije 1721. godine, kompozicija sa spomenika Hiljadugodišnjica Rusije. Foto: Wikimedia Commons/Heidas

FRIZ NA DONJEM NIVOU

Sve figure koje su prikazane u ovom delu spomenika mogu biti grupisane u četiri kategorije: prosvetitelje, državnike, vojskovođe i heroje, te pisce i umetnike.

Među prosvetiteljima su Ćirilo i Metodije (grčki misionari među Slovenima), Olga Kijevska (velika kneginja), Vladimir Veliki (veliki knez), Avramije Rostovski (episkop), Antonije Pečerski (osnivač Kijevsko-pečerske lavre), Teodosije Pečerski (monah) i Kukša Pečerski (monah).

Figure prosvetitelja na spomeniku Hiljadugodišnjica Rusije. Foto: Wikimedia Commons/Дар Ветер

Zatim su tu Letopisac Nestor (hroničar ruske istorije), Kiril Bjelozerski (osnivač istoimenog manastira), Stefan Permski (episkop), Aleksije Moskovski (mitropolit) i Sergej Radonješki (osnivač Trojice-Sergijeve lavre, najvažnijeg ruskog manastira).

Friz se nastavlja, pa su tako dalje tu Petar Mogila (kijevski mitropolit), Zosima i Savatije Solovecki (osnivači istoimenog manastira), Maksim Grk (pisac i sholastičar), Jona Moskovski (mitropolit), Makarije Moskovski (mitropolit), Varsonofije Tverski (arhiepiskop), Gurij Kazanski (arhiepiskop), Konstantin Ostroški (knez i kijevski vojvoda) i Nikon (moskovski patrijarh).

Figure državnika na spomeniku Hiljadugodišnjica Rusije. Foto: Wikimedia Commons/Дар Ветер

Slede Fjodor Rtišev (vlastelin), Dmitrij Rostovski (crkveni otac i kompozitor), Tihon Zadonski (arhiepiskop), Mitrofan Voronješki (arhiepiskop), Georgij Koniski (arhiepiskop), Feofan Prokopovič (arhiepiskop i državnik), Platon Levšin (mitropolit moskovski) i Inokentije Borisov (arhiepiskop).

Među državnicima možemo da vidimo velike kneževe kijevske Jaroslava Mudrog i Vladimira Monomaha, velike kneževe litvanske Gedimina, Algirdasa i Vitovta (Litvanija je dugi niz vekova vladala Belorusijom i Ukrajinom), velikog kneza moskovskog Ivana Velikog, te crkvenog oca i državnika Silvestera. Zatim je tu Anastasija Romanovna (prva žena Ivana Groznog), Aleksej Adašev (savetnik i prijatelj Ivana Groznog), moskovski patrijarh Hermogen, zatim Mihail Romanov, prvi car iz te dinastije, kao i njegov otac, moskovski patrijarh Filaret.

Figure vojskovođa i heroja na spomeniku Hiljadugodišnjica Rusije. Foto: Wikimedia Commons/Дар Ветер

Zatim dolaze Afanasije Ordin-Našokin, jedan od najvažnijih ruskih državnika 17. stoleća, Artamon Matvejev, car Aleksej I, Petar Veliki, njegov savetnik Jakov Dolgorukov, Ivan Betskoj, Katarina Velika, Aleksandar Bezborodko, Grigorij Potemkin, Viktor Kočubej, car Aleksandar I, Mihail Speranski, Mihail Voroncov, i car Nikolaj I.

Vojskovođe i heroji su kijevski knez Svjatoslav I, novgorodski i galicijski knez Mstislav Mstislavič, Danijel Galicijski, Dovmont Pskovski, Aleksandar Nevski, Mihail Tverski, Dmitrij Donski, veliki knez litvanski Keistut, Danil Holmski, Mihail Vorotinski, Danil Šenja, Marfa Posadnica, Jerman Timofejevič, Mihail Skopin-Šujski, Dmitrij Požarski i Kuzma Minjin.

Figure pisaca i umetnika na spomeniku Hiljadugodišnjica Rusije. Foto: Wikimedia Commons/Дар Ветер

Spisak se tu ne završava, a dužni smo iz poštovanja prema tim ljudima da ih sve poimence navedemo. Tu su dalje Avramije Palicin, kozački hetman Bogdan Hmeljnicki, Ivan Susamin, Boris Šeremetjev, Mihail Golicin, Petar Saltikov, Burhart fon Minih, Aleksej Orlov, Petar Rumjancev, Aleksandar Suvorov, Mihail Barklaj de Toli, Mihail Kutuzov, Dmitrij Senjavin, Matvej Platov, Petar Bagration, Hans Karl Ivan Dibič-Zabalkanski, Ivan Paskevič, Mihail Lazarev, Vladimir Kornilov i Pavel Nahimov.

Konačno, tu su ruski pisci i umetnici: polimata Mihail Lomonosov, dramaturg Denis Fonvizin, arhitekta Aleksandar Kokorinov, pesnik i državnik Gavrila Deržavin, glumac Fjodor Volkov, dramaturg i istoričar Nikolaj Karamzin, basnopisac Ivan Krilov, pesnici i prevodioci Vasilij Žukovski i Nikolaj Gnedič, pisac i diplomata Aleksandar Gribojedov, pesnici i pisci Mihail Ljermontov i Aleksandar Puškin, pisac Nikolaj Gogolj, kompozitori Mihail Glinka i Dmitrij Bortnjanski te slikar Karl Brjulov.

Novčanica od 5 rubalja na kojoj se nalazi prikaz spomenika Hiljadugodišnjica Rusije. Foto: Wikimedia Commons/Central Bank of Russian Federation/Victor Vizu

Pažljivi među vama primetili su da postoji osoba, važna osoba, prebitan vladar u ruskoj istoriji, koji nije prikazan na ovom spomeniku. U pitanju je car Ivan IV Grozni. Razlog tome? 1570. godine je tokom opričine poharao Novgorod, i autorima je delovalo neprikladno da ga stave na spomenik: misli globalno, deluj lokalno. Sa druge strane, stavili su litvanske velike kneževe koji su vladali Belorusijom i Ukrajinom, ali je u trenutku stvaranja ovog spomenika bivša Litvanija bila deo Carske Rusije.

Pažljiviji će takođe primetiti i da nema najvećih ruskih pisaca, Dostojevskog i Tolstoja, da nema slikara Ilje Rjepina, i mnogih drugih koje danas slavimo. Ako se pitate zašto, pogledajte ponovo koje godine je spomenik podignut. Inače, budući da je u pitanju bio službeni projekat, iznenađuje što su car i zapovednici prikazani u istoj ravni sa kulturnim radnicima.

Za kraj, dva kurioziteta. Prvo, ovaj spomenik se nalazi na prednjoj strani novčanice od 5 rubalja (na poleđini se nalazi Novgorodski kremlj). Drugo, nacisti su tokom Drugog svetskog rata hteli da ga odnesu, već su ga bili rastavili i popakovali za transport u Nemačku, ali je Crvena armija srećom u zadnji čas povratila Novgorod i taj plan je propao a spomenik sačuvan. Simbolično.

(O. Š.)