Da li su u vezi smrt poslednjeg srpskog despota, papina bula o Indijancima i dolazak paradajza u Evropu (FOTO)

Pavle Bakić je rođen u drugoj polovini 15. veka, ali se ne zna tačna godina u kojoj se to odigralo; od oca je nasledio timar - posed koji su Turci davali hrišćanskoj vlasteli na pokorenim područjima sve do 16. veka, dok nisu uveli direktnu upravu - u Šumadiji, oko planine Venčac.

1525. godine Bakić sklapa dogovor sa ugarskim kraljem Lajošem II i zapovednikom njegove vojske Pavlom Tomorijem, i skupa sa svojom porodicom, petoro braće i velikim brojem Srba prelazi Savu na tlo našeg severnog suseda.

Preporučujemo

U zamenu za napušteno imanje u Moravskoj Srbiji, od Ugara dobija grad Lak i drugu zemlju. Sa svojim trupama bori se protiv Osmanlija u Mohačkoj bici naredne godine, koju su hrišćani izgubili.

Nakon smrti Lajoša II, ugarski presto silom nasledstva dolazi u posed Kuće Habzburg, tačnije, Ferdinanda I, svetog rimskog cara. Međutim, Bakić staje na stranu Jovana Zapolje, pobunjenog ugarskog velikaša koji želi tron za sebe.

Planina Venčac u Šumadiji, gde su se u 16. veku nalazili posedi Pavla Bakića pre nego što se iselio u Ugarsku i postao poslednji srpski despot. Foto: Wikimedia Commons/Тајга

Nakon Zapoljinog poraza u Bici kod Tokaja 1527. godine prelazi na stranu Ferdinanda i ostaje mu veran do kraja života, a ovaj nalazi način da mu se za tu vernost oduži: već naredne godine potvrđuje Pavlu i njegovoj braći vlasništvo nad svim imanjima (gradove Lak, Đer, Sombatej i Hedervar) i imenuje ga za vrhovnog kapetana svih srpskih pešadijskih, konjičkih i šajkaških jedinica.

Ovaj pak pruža utočište vojvodi Radoslavu Čelniku, nakon smrti samoproglašenog srpskog cara Jovana Nenada (koji je pokušao da se okoristi rasulom u Ugarskoj nakon sloma na Mohaču) i nakon što su Turci osvojili Srem kojim je vladao.

Bakić se sa svojom konjicom ističe tokom odbrane Beča 1529. godine, zbog čega mu Ferdinand poveljom od 20. septembra 1537. dodeljuje titulu despota Srbije koja je ostala upražnjena smrću Radiča Božića deceniju ranije, i poziva sve Srbe da stanu pod njegov barjak.

Maksimilijan I Habzburški sa suprugom Marijom od Burgundije i potomstvom. Foto: Wikimedia Commons/Kunsthistorisches Museum Bilddatenbank

Ferdinandov pokušaj da Osmanlije protera iz Slavonije u pohodu na čije je čelo stavio upravo despota Pavla Bakića, nije uspeo. Nakon poraza kod Osijeka, gine kod Gorjana u bici koja se odigrala tek mesec-dva nakon što je postao despot. Mehmed-paša Sokolović njegovu glavu šalje sinu u Carigrad.

Bakićev sinovac Petar će kasnije postati biskup, ali dalja istorija ove vlastelinske kuće u suštini nije poznata. Nakon njega niko više nije nosio titulu despota Srbije.

Samo nekoliko meseci pre nego što će Pavle u boju s Turcima izgubiti život, 2. juna tačnije, papa Rima je izdao bulu koja je ušla u istoriju kao jedna od najznačajnijih.

Iz današnje perspektive, deluje suludo. Naime, papa Pavle III je u povelji pod nazivom "Sublimis Deus" objavio da su američki urođenici racionalna bića sa dušom, da je svaka drugačija priča delovanje "neprijatelja ljudskog roda", odnosno Satane, i ujedno je zabranio njihovo stavljanje u ropski položaj. Porobljavanje koje je do tog trenutka izvršeno je ništavno, i ti ljudi su slobodni.

Ovako izgleda papska bula. Na slici je ona koju je izdao Urban VIII. Foto: Wikimedia Commons/Riccardov

Ovo je ne samo okončalo debatu s tim u vezi već je ubrzo postalo i zvanično stajalište Karla V Habzburškog, svetog rimskog cara i kralja španskog, prvog čoveka za čiju su imperiju govorili da "nad njom Sunce nikada ne zalazi".

Uticaj ove papske bule na istoriju ne samo Južne Amerike već i sveta u celini je ogroman. Sve do nje, mnogi su govorili da ti novootkriveni ljudi nisu pravi ljudi; argumenti u prilog toga su bili da prvi apostoli nisu stigli do njih, a i nisu se uklapali u trodelnu podelu na potomke sinova Noja.

Što se tiče pitanja iz naslova, u kakvoj su vezi smrt poslednjeg srpskog despota i papska bula koja je promenila istoriju, odgovor je prost: ni u kakvoj.

Iste godine su Španci po prvi put u Evropu doneli paradajz. Veza sa ovim događajima? Opet nikakva.

(O. Š.)