ŠTA ZNAČE IZRAZI LEVICA I DESNICA? Svakog bogovetnog dana ih koristimo, red je da znamo i kako su nastali (FOTO)

Ne prođe dan da na televiziji ne čujete, u novinama ne pročitate, ili u mediju 21. veka kao što je internet i ne čujete i ne pročitate na istom mestu, kako je neka stranka desničarska, druga levičarska, kako postoji opasnost od pobede ekstremne desnice, kako odgovori ekstremne levice nisu rešenje.

Preporučujemo

I sve u tom maniru.

No, kako su ta dva termina nastala? Kako se došlo do toga da se neke ideologije i partije nazivaju levičarskim, a druge desničarskim? Zašto levica, i zašto desnica?

Pojmovi "levo" i "desno" pojavili su se tokom Francuske revolucije 1789. godine kada su se članovi Narodne skupštine podelili u dva tabora: oni koji su podržavali kralja sedeli su desno od predsedavajućeg ovom zakonodavnom telu, dok su oni koji su podržavali revoluciju i njene tekovine te konačno želeli da odu i dalje u tom procesu i proglase republiku - sedeli levo od predsedavajućeg.

Toliko je banalno.

Juriš na palatu Tiljeri 10. avgusta 1792. godine, tokom Francuske revolucije. Foto: Wikimedia/Agence photographique de la Réunion des musées nationaux

- Počeli smo međusobno da se prepoznajemo: oni koji su bili odani religiji i kralju zauzeli su pozicije desno od katedre kako bi izbegli dreku, zakletve i nepristojnosti koje su slobodno vladale u suprotnom taboru - objasnio je to tada jedan od "desnih" poslanika, baron de Govil.

Međutim, oni desno su se zapravo bunili protiv ovakve preraspodele sedećih mesta, zato što su verovali da poslanici treba da zastupaju lične ili opšte interese a ne da formiraju frakcije i partije.

Ondašnja štampa je već, međutim, počela da koristi pojmove "levo" i "desno" kada je govorila o suparničkim stranama.

Zakletva na teniskom terenu. Poslanici trećeg staleža su se 1789. njome obavezali da se neće razići dok se ne donese ustav. Tri dana ranije već su sebe počeli da zovu Narodnom skupštinom. Ova zakletva je ključan događaj Francuske revolucije. Foto: Wikimedia Commons/Agence photo RMN

Kada je Narodna skupština 1791. godine zamenjena Zakonodavnom skupštinom u kojoj su sedeli i novi članovi, podela je opstala. Sada su "inovatori" sedeli levo, umereni u centru, dok su "savesni branioci ustava" sedeli desno, tamo gde su u prethodnom sazivu sedeli branioci starog režima.

Već naredne 1792. godine ovu instituciju je smenio Nacionalni konvent (reč koja bi mogla da se prevede na srpski kao "sabor"), i sa ovakvom raspodelom sedećih mesta se nastavilo.

Do poremećaja je došlo nakon državnog udara 2. juna 1793. godine kada su svi žirondinci pohapšeni pa je desna strana sale napuštena, a ono malo što ih je ostalo na slobodi i preživelo se preselilo u centar.

No, to nije kraj.

Zbacivanje Robespjera tokom sednice Nacionalnog konventa. Termidorska reakcija na slici Maksa Adama iz 1901. godine. Foto: Wikimedia Commons/Hajotthu

27. jula 1794. godine dolazi do Termidorske reakcije - novog državnog udara kojim su zbačeni jakobinci i sa kojim je prestala njihova diktatura, takozvani Teror - kojom su iz Nacionalnog konventa isključeni svi koji su sedeli na levoj strani, da bi odmah potom metodologija raspodele sedenja bila napuštena: šta više, novi ustav je sa sobom doneo pravila okupljanja koja su imala za cilj da "razbiju sve partijske grupe".

Kada je došlo do Burbonske restauracije 1814-1815. godine, nakon prvog pa onda i drugog, konačnog rušenja Napoleona Bonaparte, politički klubovi su obnovljeni.

Većina ultrarojalista je izabrala da sedi na desnoj strani, ustavobranitelji su sedeli u centru, dok su nezavisni sedeli levo.

ojalistički pobunjenici u zasedi tokom ustanka u 12 zapadnih departmana u Francuskoj 1793. godine. Foto: Wikimedia Commons/Musée d'art et d'histoire de Cholet, France

Pojmovi kao što su "ekstremna desnica" i "ekstremna levica", kao i "desni centar" i "levi centar", nastali u godinama i decenijama koje su usledile, sa ciljem da opišu nijanse koje su "ideološki" delile različite frakcije u skupštini.

Nakon Revolucije iz 1848. suprotstavljeni tabori u Francuskoj - na jednoj strani demokratski socijalisti a na drugoj "reakcionari" - koristili su pored toga i crvene odnosno bele zastave kako bi isticali svoja opredeljenja. Zanimljivo je što su na početku republikanci bili levo a konzervativci dakle desno, posebno ako se vidi da danas u Americi postoji znak jednakosti između republikanca i konzervativaca.

Dakle, vremenom se to sve izmešalo. Danas većina partija, u skoro svim državama, na papiru ima uverenja, ali u stvarnosti - nema nijedno. Osim ako novac nije uverenje. Onda imaju jedno.

(O. Š.)