Najneobičnija crkva u Srbiji izaziva divljenje: Porede je sa katedralom Notr Dam, a krije jednu veliku tajnu

Crkva Presvete Bogorodice u Donjoj Kamenici, na petnaestom kilometru puta od Knjaževca prema Pirotu, najznačajniji je spomenik srednjevekovne kulture u knjaževačkom kraju. Neobična i jedinstvena arhitekture oduvek je privlačila pažnju i znatiželjnika i naučnika jer još uvek nije otkrila najvažnije detalje iz svoje prošlosti, posebno o svom zagonetnom poreklu.

Pomešanih arhitektonskih stilova, sa karakterističnim kulama i uskim prozorima nalik puškarnicama, Bogorodičina crkva u Donjoj Kamenici pripada Timočkoj eparhiji, a o njoj brinu Zavod za zaštitu kulture u Nišu i knjaževački Zavičajni muzej.

Preporučujemo

Milica Mihajlović, kustos, istoričar umetnosti iz Zavičajnog muzeja u Knjaževcu, objašnjava: "Smatra se da je crkva podignuta u prvoj polovini 14. veka i to na mestu starijeg sakralnog objekta, dok je živopis izveden u drugoj polovini 14. veka. Reč je o despotskoj, to jest vlastelskoj zadužbini, po nekim ikstraživačima pridvornoj, odnosno grobnoj crkvi koja je bila deo većeg manastirskog kompleksa."

Osnova crkve je u obliku sažetog krsta sa kupolom. Iako veoma mala i bez ijednog pravog ugla, ona ima sve elemente nekih od naših najznačajnijih srednjevekovnih spomenika.

Milica Mihajlović dodaje: "Po arhitektonskim karakteristikama crkva pripada korpusu poznovizantijske arhitekture. Prisutni su elementi raškog graditeljstva, kao i posredni uticaji Romano-Gotske arhitekture koje na ove prostore stižu sa primorja, preko centralnog dela zemlje, a pod uticajem srpskih srednjevekovnih crkava poput crkve Svetog Nikole i Svete Bogorodice u Toplici, Svetog Đorđa u Rasu i mnogih drugih."

Romanski uticaji oličeni su u dvema karakterističnim kulama sa strimim olovnim pokrivačima, zbog čega kameničku crkvu nazivaju i srpskim Notr Damom, a jedinstvena je i po tome što njen ktitor još uvek nije sa sigurnošću utvrđen.

Milica Mihajlović kaže: "Postoji nekoliko pretpostavki koje nepoznatog vlastelina dovode u vezu sa Vidinskim kneževstvom, nepoznatim sinom bugarskog cara Mihaila III Šišmana, stradalog u bici na Velbuždu 1330. godine, ili Mihajlom, manje poznatim unukom bugarskog cara Jovana Aleksandra. Neki od istraživača povezuju ktitora crkve sa Mihajlom Abovićem, to jest Mihajlom Anđelkovićem."

Živopis crkve dobro je sačuvan. Sastoji se od pet ciklusa sa pažljivo biranim motivima. Naos je oslikan scenama velikih praznika i hristovog stradanja, uz mnoštvo drugih detalja. Na jednom od zidova priprate naslikani su i zagrljeni likovi Svetih ratnika Teodora Tirona i Teodora Stratilata.

Milica Mihajlović dodaje: "Na spratu priprate javljaju se scene iz života Svetog Nikole u severnoj kuli, kao i iz života Svete Petke u južnoj kuli. Svete Petke Rimske i Svete Petke Ikonijske, jedne postradale u drugom, a druge u četvrtom veku. One su detaljno prikazane sa scenama mučenja i ovo je jedinstven ciklus na Balkanu."

Tokom svoje burne prošlosti crkva je pretrpela mnogobrojna oštećenja, pa je u nekoliko navrata bila konzervirana i restaurirana.

Milica Mihajlović navodi: "U porti crkve otkriveno je preko 75 grobova. U jednom od njih pronađena je srebrna dijadema sa pozlatom, koja je verovatno pripadala ktitorki."

Zaječarka, Ana Brdarac Mladenović, koja već šest godina u Donjoj Kamenici ima svoju radionicu za modne odevne predmete, svojevrstan je turistički vodič, na usluzi svima koji žele da vide crkvu."

Ana Brdarac Mladenović, iz turističkog info centra u Donjoj Kamenici,objašnjava: "Ključevi su kod mene. Međutim, kada sam tu stalno, ja nekako pustim da ona bude otvorena. Nekad neko želi da uđe, neko ne želi, prosto ljudi uđu i uživaju."

Osim što je vredan spomenik srednjevekovne kulture, crkva u Donjoj Kamenici otvorena je za narod, bogosluženja, venčanja, krštenja, obeležavanja velikih praznika, za sve one koje tu put nanese namerom, ili im na proputovanju sa glavnog druma pogled privuče neobična sakralna građevina u sred sela u Dolini Trgoviškog Timoka.

(Telegraf.rs/RTS)