Srpska krvava tajna o kojoj nismo učili u knjigama: Skoro hiljadu žena, dece, ustaše su u ovom selu ubile

“Sabor skrhanih koščica doziva, gorelo je sve što smo bili mi, goreo je naš pređašnji život”, jedna je rečenica koja opisuje stradanje Srba u selu Prebilovci u Bosni i Hercegovini koje se dogodilo dva puta u 50 godina - u Drugom svetskom ratu i tokom raspada SFR Jugoslavije. Stravičan masakr u Prebilovcima ustaše su izvršile 1941. nad stotinama Srba, nemajući milosti ni prema deci i starcima. Većinu su žive bacali u jamu Golubinku, dok su ostali, smatrani "srećnicima", bili ubijeni na licu mesta. Pedeset i četiri srpska domaćinstva Prebilovaca su tim pokoljem bila zauvek ugašena.

Sećanja na jedan od najvećih zločina nad Srbima koje je sprovela NDH odštampana su u knjizi “Ispod sive druge boje žive”, autora Ace Dragičevića, koja je svoju premijeru doživela na 67. Međunarodnom beogradskom sajmu knjiga.

Preporučujemo

Aco Dragičević ovu knjigu pisao je punih 18 godina i tokom detinjstva ove knjige prikupio je sećanja, umotvorine i legende ovog sela, da bi na kraju stasala u hroniku sećanja na Prebilovce, selo koje je 1941. godine imalo nešto više od 1000 stanovnika, da bi u 1942. ušlo svega 150 srećnih Srba koji su uspeli da pobegnu od pokolja.

Foto: Shutterstock

Aco Dragičević sabrao je u svojoj knjizi sve o čemu se ćutalo pola veka, između dva rata, i još jednom podsetio da su se “ustaše postarale da ni od kostiju ne ostane ni trag”, istakla je Sena Mihailović Milošević sa Instituta za srpsku kulturu u Prištini i dodala da su italijanski vojnici bili zgroženi pokoljem koji se dogodio u Prebilovcima:

- Jedan italijanski vojnik pisao je Musoliniju nekoliko dana nakon pokolja kako je zgrožen brutalnošću hrvatskih vojnika. Njegova pisma i danas su svedočasntvo o stradanju srpskog naroda, u mestu gde srpsko svedočanstvo smeta.

Srbi koji su živeli u Prebilovcima tokom Drugog svetskog rata doživeli su najcrnju sudbinu. Žene, deca, trudnice, starci i starice, bačeni su u jame da umru, da bi na njih bile bačene avionske bombe. O strašnoj dubini svedoči i ovo - replika stolice Stane Arnaut, predratne učiteljice u Prebilovcima. Baš u školi, u kojoj je nekad držala časove, Stana je pre 83 godine bila zatočena, silovana, mučena… od ruke svojih nekadašnjih učenika.

Foto: Wikimedia/Andrija12345678

- Od jačine udara kosti su se u temelj crkve utisnule - glasi stih pesnika Dragana Hamovića.

Ni smrt nije donela mira Srbima iz Prebilovaca, već su svega 50 godina kasnije, naslednici mučilaca Srba iz Drugog svetskog rata, svoje zlodelo ponovili. Srušili su srpsku crkvu, skrnavili kosti i otvorili grobove i jame. Od nekadašnjeg života u Prebilovcima nije ostao ni trag.

- Sudbina srpskog naroda koji vekovima strada iziskuje da mi o tome govorimo, a govoriti o tome nije lako. Prebilovci treba da stoje uz svaki pomen Jasenovca - istakla je Ana Momović iz Instituta u Prištini.

Kultura sećanja na stradanje srpskog naroda važna je, o tome svedoči i knjiga Ace Dragičevića, međutim, sam njen naslov, “Ispod sive druge boje žive” upućuje i na to da iz sećanja moramo da učimo, a to je potvrdio i Sava Štrbac, koji je istakao koliko takav istorijski događaj može uticati na nas kao pojedince.

Foto: Wikimedia/KristinaWOX

- Mi živi mrtvima ne možemo pomoći, ali mrtvi mogu da pomognu nama živima. Stalno se ljutim kada čujem rasprave o tome koliko je ljudi stradalo u ovom ili onom ratu. Tačna brojka nije važna. Ona nam ne donosi ništa, ali ime, prezime i istorija stradalih, život stradalih, to može da pomogne. Ništa ne znači jednom narodu ako zna koliko je njegovih pripadnika stradalo, a stradalima će na taj način barem ime ostati upisano u istoriju i time će njihova žrtva dobiti barem neki značaj - istakao je Sava i dodao da je upoznao jednu ženu iz Prebilovaca koja je pukim slučajem ostala živa 1992. godine, ali kojoj se život nakon toga pretvorio u niz laži:

- Jedna žena, kojoj sam zaboravio ime, što bi njoj verovatno bilo drago, došla je kod mene 2011. godine i poklonila mi svoju knjigu “Anđeli moji hajde da letimo”. Opisala je da u Prebilovcima i kamen ima ožiljke, a kamoli ljudi. Njeni ožiljci nakon 1992. godine bili su problemi sa identitetom.

Pre rata udala se za Hrvata i sa njim dobila tri ćerke, a onda je doživela najgori mogući scenario. Sa ćerkama je živela u Zagrebu, kada ju je najmlađa ćerka, tek ušla u tinejdžerske godine zgroženo pitala “Mama da li si ti Srpkinja? Srbi su odvratni, povraća mi se od njih”, majka ju je slagala i progutala svu patnju svih Srba koji su stradali tokom tih i prethodnih ratnih godina.

Živela je u laži i godinama tajno beležila sve priče Srba koji su patili, da bi na kraju objavila svoju knjigu pod lažnim imenom, Ljubica, po ženi koja je sa decom skočila u jamu u Prebilovcima 1941. godine.

Koliko ja znam, njena deca ni danas ne znaju ko je zapravo njihova majka, a možda je tako i bolje. Ona mi je na kraju pokazala samu suštinu roditeljske ljubavi prema deci u jednoj rečenici. “Moram sada da idem, da se vratim svojoj deci, kakva su, takva su, moja su”, rekla je i otišla, a ja se s vremena na vreme vratim njenoj knjizi i setim se svih strašnih događaja i svih teških života koje su Srbi proživeli - zaključio je.

U svetlu svih ovih tragičnih događaja, Prebilovci postaju simbol ne samo stradanja, već i otpora i sećanja na identitet srpskog naroda. Knjiga Ace Dragičevića, kao i svedočanstva preživelih, predstavljaju važan korak ka očuvanju sećanja na žrtve, podsećajući nas da je dužnost svakog pojedinca da ne zaboravi prošlost. Kako bismo izgradili bolju budućnost, moramo se suočiti s istinom o onome što se dogodilo i čuvati sećanje na sve one koji su izgubili život u potrazi za slobodom i dostojanstvom. Samo tako njihova žrtva može dobiti smisao, a istorija naučiti kako se više nikada ne ponovila.

(Prebilovci su u južnoj Hercegovini, na levoj obali reke Bregave, tri kilometra od Čapljine i tridesetak kilometara južno od Mostara. Prema popisu stanovništva iz 1991. godine, u naselju je živelo 174 stanovnika. Prema preliminarnim podacima popisa stanovništva iz 2013. godine, u naseljenom mestu Prebilovci ukupno je popisano 57 lica)

(Telegraf.rs)