Vreme je za sneg, a grmi kao u proleće: Jedno je objašnjanje za grmljavinu u novembru

Srbiju je juče zahvatilo novo pogoršanje vremena, u sklopu ciklona i hladnog fronta, koji se premeštaju preko našeg područja. U sklopu ovog pogoršanja ponovo su se javljali grmljavinski procesi, koji nisu uobičajena pojava u ovom delu godine, pa se postavlja pitanje otkud grmljavina u novembru?

Grmljavinski procesi i pljuskovite padavine u Srbiji se vezuju uglavnom za topliji deo godine (april - oktobar), a naročito za proleće i leto. U ovom delu godine grmljavinski procesi najčešće i najintenzivnije su tokom maja i juna, odnosno krajem proleća i početkom leta.

Preporučujemo

Tokom proleća i leta kopno evropsko kopno, pa i Srbija zagrevaju se znatno brže nego okolne vodene površine (Atlantik, Mediteran i druga mora i jezera), pa su kopnene površine znatno toplije od vodenih.

Foto: Tanjug/Jaroslav Pap

Usled ovakve temperaturne raspodele, viši pritisak formira se nad vodenim površinama, a niži nad kopnenim, što dovodi do takve cirkulacije da vazduh struji od vodenih površina prema kopnu, a u našim širinama zato najčešće preovladavaju zapadna strujanja.

Kada svežiji vazduh sa Atlantika ili Mediterana dospe na zagrejano kopno, vazdušna masa nad kopnom postaje dosta nestabilnija i dolazi do stvaranja olujnih oblaka (kumulonimbusa), koji uslovljavaju pljuskovite padavine i grmljavinske procese, neretko grad i druge nepogode (tornado).

Ovo je samo jedan od načina nastanka grmljavine i one se dešavaju unutar vazdušne mase, uglavnom u proleće i leti, a najinitenzivnije su posle podne. U tropskim predelima mogu se javiti bilo kada tokom godine.

Drugi i ne tako redak slučaj grmljavine vezuje se za prodore hladnih frontova.

Hladni frontovi su veoma česta pojava tokom većeg dela godine u Srbiji, a dospevaju sa Alpa, Atlantika i Mediterna.

Hladni frontovi razdvajaju dve vazdušne mase, veoma hladnu i veoma toplu, a duž fronta ove dve vazdušne mase se susreću i tada se topli vazduh podvlači ispod hladnog u vidu klina, što dovodi da se duž fronta jave kumulonimbusi, pa da padavine budu praćene grmljavinom.

Ne mora uvek grmljavina da se javi uz hladni front, a njeno javljanje tada zavisi od brojnih faktora, a i tada se najčešće javljaju u letnjem delu godine, a zimi skoro nikada ili veoma retko, bar kada je o Srbiji reč ili duboko unutar kopna.

Foto: Đorđe Đurić

Grmljavina u novembarskim danima u delovima Srbije posledica je prodora veoma izraženog hladnog fronta, koji se premeštao preko Srbije i uslovio prodor veoma hladne vazdušne mase, iznad prethodne toplije.

Ovo je bio čest slučaj ove jeseni, a razlog je i više nego toplija jesen, uz vreme nalik prolećnom. Što više temperatura, više vlage u atmosferi i bolji su uslovi za nastanak grmljavine, što nije uobičajeno za naše jeseni, koje su u proseku prohladne, ako izuzmemo topao septembar, ali često suv, odnosno sa manje padavina.

Ovaj deo godine rezervisan je u Srbiji za prvi sneg u proseku u mnogim predelima, a ne za grmljavinske procese i aktivnosti, kao ni za pljuskovite padavine, jer u ovom delu godine padaju uglavnim padavine umerenog  i slabijeg, ali dugotrajnijeg karaktera iz nimbostratusa, koji nisu toliko vertikalno razvijeni kao kumulonimbusi, ali su znatno više razvijeniji horizonatalno i to reda veličine više stotina kilometara (kumulonibusi idu i preko 15 km uvis, ali su horizontalno reda veličine desetak kilometara, neretko i manje, a samo duž razvijenih linija nestabilnosti nekada u dužini i više stotina kilometara).

Današnji pljuskovi sa grmljavinom mogli bi biti i poslednja takva pojava ove godine, jer polako idemo ka zimskom i znatno hladnijem  delu godine, kada su ove pojave zaista veoma retke u Srbiji, ali se događalo da grmi i usred zime, odnosno uvek kada se stvore povoljni uslovi za to.

Gde se grmljavina najčešće javlja zimi?

U tropskim predelima grmljavina je skoro svakodnevna pojava, kako u vremenskoj prognozi, tako i u prirodi. Ali postoje mesta u svetu gde često grmi i u zimskom delu godine.

U našim predelima to je slučaj u predelima uz Jadransko i Mediteransko more, jer je vodena površina tada znatno toplija od okolnog hladnog kopna.

Kako leti, tako i zimi, vazdušna masa nailaskom na visoke planine, uzdiži se i hladi, dolazi do kondenzacije i stvaranja orografskih oblaka i padavina, pa i grmljavina, a u zimskom delu godine tada sneg može biti praćen grmljavinom.

Dakle, grmljavina se može javiti i pri temperaturama ispod 0°C, uz sneg.

Najčešća takva pojava događa se u Japanu. U zimskom delu godine ledene i suve vazdušne mase pod uticajem Sibirskog anticklona struje sa severoistoka Azije, gde se temperature spuštaju ispod -50°C preko Japanskog mora prema Japanu. U tom delu godine Japansko more, iako hladno, znatno je toplije od ledene vazdušne mase koja struji preko njega i dolazi do kondenzacije i stvaranja oblačnosti i obilnih padavina, često i grmljavine.

Najobilnije padavine tada se javljaju uz istočnu obalu Japana i skoro svakodnevno padaju kiša i sneg, uz grmljavinu, dok Hokaido, najveće ostrvo na severu Japana zatrpava višemetarski sneg. Zbog ove pojave, sneg se u ovom delu sveta javlja znatno južnije u odnosu na ostatak sveta, a to je isto kao da sneg pada na severu Egipta. Ove vazdušne mase donesu obilne padavine istočnoj obali Japana i planinskim padinama ka istoku, dok zapadnija strana kao i zapadna obala Japna, odnosno pacifička obala ostanu suve i bez padavina.

Foto: Đorđe Đurić/privatna arhiva

Ovakav slučaj može da se dogodi u Severnoj Americi prelaskom ledene vazdušne mase preko Velikih jezera ili u Evropi prelaskom ledene vazdušne mase preko Crnog mora (sneg i grmljavina tada zaveju severnu Tursku i Istanbul), preko Jadranskog mora (sneg sa grmljavinom zaveje jadransku obalu Italije), preko Egejskog mora (sneg sa grmljavinom zaveje popularna grčka ostrva u Egejskom moru i istočnu obalu Grčke, kao i šire područje Atine) ili preko Severnog mora (sneg sa grmljavinom tada zaveje istočnu i južnu obalu Engleske).

Grmljavina zimi moguća je i u Srbiji, ali je veoma retka pojava, ali događalo se da i u Srbiji sneg bude praćen grmljavinom.

(Telegraf)