Na mestu srpskog stradanja podignut je krst u znak izvinjenja: Sve tajne zaboravljenog, svetog grada u Srbiji

Kada putnik krene ka drinskom Soko gradu, idući od manastira posvećenom Svetom Vladici Nikolaju Velimiroviću, kažu da neće ni osetiti sa kakvom se lakoćom popeo uz vijugavi put. Na svakih nekoliko desetina metara naići će na kapelu sa jednom Božjom zapovesti koje će ga dovesti do velelpnog krsta, čuvara ovog svetog mesta.

"Tako, idući putnik i čitajući te zapovesti, ujedno prelazi put od samoga sebe do Gospoda", kaže nam jerej Milorad Petrović, naš domaćin i vodič do bivšeg Sokolskog utvrđenja.

Soko grad nikada nije osvajan borbom, već su se godspodari ove tvrđave smenjivali samo mirovnim sporazumima. Ipak, ona je ostala simbol stradanja srpskog naroda. Turci su se ovde najduže zadržali, kako kažu, čineći velika zla potlačenom stanovništvu.

Njima u sećanje, u podnožju stene na kojoj se nekad nalazio grad, Vladika Lavrentije podigao je manastir Sveti Nikolaj Srpski.

"Naš blaženopočivši Vladika Lavrentije rodom je iz sela Bogoštice. Postao je episkop australijski i novozelandki, 1969. godine, i to je bio 20 godina. Na Saboru u maju 1989. godine izabran je za episkopa šabačko-valjevskog. Otkupio je tada ovde privatno imanje od porodice Savić i počeo izgradnju crkve. U to vreme do ovog mesta nije bilo ni puta. Crkva je osveštana 1995. godine i posvećena Svetom Vladici Nikolaju Velimiroviću", priča nam naš sagovornik.

Vladika Lavrentije, dok je boravio u dijaspori, želeo je da, kada se vrati u svoju otadžbinu, sagradi hram i posveti ga Svetom Nikolaju Velimirioviću.

"Naš vladika, dok je bio episkop u dijaspori, u Nemačkoj je imao svoju štampariju u kojoj se sakupljao i štampao dela Vladike Nikolaja i već tada je govorio, ako bude smogao snage, da u svojoj otadžbini sagradi bar jedan mali hram i posveti ga ovom duhovnom gorostasu, kako ga je vladika Lavrentije nazivao.  Godine 1991, zhvaljujući Vladici Lavrentiju, prenete su kosti Vladike Nikolaja Velimirovića iz Amerike u Srbiju. Cele mošti nalaze su u manastiru Lelić, u njegovom rodnom mestu, a kod nas je ovde smešten kivot sa česticom moštiju Svetog Vladike Nikolaja".

Svetinja je rađena u poznomoravskom stilu, sa drvorezbarenim ikonostasom i vizantijski oslikanim ikonama, koje je slikala i poklonila manastiru sestra Krstana Tasić. Manastir posebno krasi krov od šindre, odnosno drvenog crepa.

"Pored manastira nalazi se i muzej posvećen Svetom Vladici Nikolaju Velimiroviću. U nejmu su tri glavne postavke. Tu je najpre jedna o njegovom životu, sa lični predmetima, od njegovih dečačkih dana do upokojenja u Gospodu, zatim jedna skromno opremljena etno sobica iz 19. veka i ona sa predmetima koji su nađeni u ruševinama Sokolskog utvrđenja. Tu su njegovi lični predmeti, poput brojanica i originalni spisi. U drugom delu se nalazi skromno opremljena etno sobica iz 19. veka i delovi sprske narodne nošnje. U trećem delu su predmeti koji su nađeni u ruševinama utvrđenja, kao i slike kako je to Sokolsko utvrđenje izgledalo. Tu je i zastava iz 1862. koja se zaviorila kada su se Turci iselili".

Utvrđenje, inače, potiče iz rimskog perioda i nekoliko desetina godina pripadalo je srpskoj srednjovekovnoj državi Despotovini.

"Padom Despotovine 1459. godine, na zaravan te Sokolske stene došli su Turci, rekonstruisap9 tvrđacvu koja je postojala i tu ostali 403 godine, do 1862. U vreme njihovog boravka, razne zulume su činili nad srpskim stanovništvom. Iz tih razloga, vladika Lavrentije je i hteo ovde da sagradi svetinju koja će kao kandilo sijati nad dušama tih ubijenih ljudi", priča jerej Milorad.

"Turci su tu bili sve do 1862. godine, dok nije pošlo za rukom Mihajlu Obrenoviću da izdejstvuje hatišerif o njihovom iseljenju, ali je ujedno zahtevano i da se sruši tvrđava. Tada su dva dana dopremali eksploziv iz Krupnja, kada je tvrđava i u srušena do temelja", dodaje.

Ustanička zastava sa tragovima srpske krvi

Prekoputa manastira i muzeja, kao deo imanja, nalazi se i sala za okupljanja koju krasi srpska zastava iz 19. veka, na kojoj još ima tragova srpske krvi.

"Kod nas se čuva originalna srpska zastava iz Prvog srpskog ustanka iz 1805. godine, dar ruskog cara sroskim ustanicima. Učestvovala je u svim ratovima za oslobođenje, od Karađorđa poverena barjaktaru Mileti Radojkoviću , prešla je više država i na kraju je, zahvaljujući vladici Lavrentiju poklonjena SPC na čuvanje. Sadrži još tragove srpske krvi", objašnjava nam naš sagovornik.

Kako podaci govore, 1942. godine, zastava je krišom izneta iz Srbije.

"Konačno je predata u vlasništvo Đorđu S. Rošu 1948. pred smrt vlasnika kapetana Konstantina Slavkovića, praunuka Milete Radojkovića. Iz Švajcarske preneta u Argentinu, iz Argentine u Zapadnu Nemačku, zatim u Grčku i najzad u Francusku. Na Vaskrs 1981. poverena Srpskoj crkvi na čuvanje za buduća pokolenja i za povratak u Beograd, kad tome bude došlo vreme".

Inače, u manastiru se održava i manifestacija "Moba", događaj koji čuva tradiciju, ideju zajedništva i okuplja veliki broj mladih ljudi iz zemlje i inostranstva.

"Naš vladika Lavrentije, dok je bio epsikop u dijaspori, video je tu nostalgiju srpskog naroda za svojim rodnim krajem, pa je rešio da vrati stare običaje mobe. Prva moba održana je 2001. godine. Ovaj običaj nekad je označavao okupljanje, gde su ljudi pomagali jedni drugima u poljskim poslovima. Inače, on je mobom hteo da pozove svu decu iz dijspore na druženje, na učenje jezika, na duhovne razgovore. Moba traje od 19. jula do 7. ili 8. avgusta. Do sada je prošlo više od 4.000 dece kroz ovaj manastir", objašnjava nam jerej Petrović.

Od manastira do krsta izgrađeno je 10 kapela, a svaka od njih posvećena je jednoj Božjoj zapovesti. Izgrađene od kamena, prigodno su oslikane.

"I tako, čitajući te zapovesti i odmarajući se, ne oseti sa kakvom lakoćom se gore popeo. I kad se popne u podnožje krsta, ostaje zatečen prelepim pogledom. Krst koji je na steni, donirao je nemački humanista sa svojom porodicom. Krit je visok 13.5 metara i težak oko dve tone. Poklonio ga je u znak izvinjenja što je Nemačka učestvovala u bombardovanju 1999. godine, a i u ranijim ratovima. Na uzvišenje je podignut helikopterom Vojske Srbije 24. marta 2000, na godišnjicu bombardovanja. Osvetljen je tako da dominira nad ovim delom podrinja i tokom vedrih noći mogu ga videti i stanovnici Republike Srpske".

A krst čuva još jednu svetinju.

Ispod stene, na početku puta koji vodi ka njemu, podignuta je i crkva Svtog Jovana Kanea, replika ispoimenog hrama na Ohridskom jezeru.

Zadužbinari su ugledni Šapčani, dr Miloš i dr Zora Ranković, kao i Radoslav i Vesna Veselinović.

"Freskopisana je, a freske je živopisao Vladimir Spasojević, umetnik iz Šapca".

Crkvu je, u septembru 2019. godine, osveštao šabački episkop Lavrentije.

(Telegraf.rs)