Bogomolja u središtu Čačka za 8 vekova tri puta pretvarana u džamiju, ali je ostala pravoslavni hram

Foto: Wikipdia/Раде

Bogomolja u središtu Čačka, čiji su temelji zakopani još na početku prošlog milenijuma, za svojih osam vekova čak tri puta je bila pretvarana u džamiju, ali je svakog puta, kad okolnosti dozvole, na njeno kube vraćan pravoslavni krst.

Preporučujemo

Čudnovatu povest drevne crkve opisali su istoričari ovdašnjeg Narodnog muzeja, Delfina Rajić i dr Miloš Timotijević, u upravo štampanoj studiji pod nazivom "Hram Svetog Vaznesenja gospodnjeg u Čačku", piše Politika.

- Najsevernija oblast u državi velikog župana Stefana Nemanje bila je šira okolina Čačka, kojom je do 1189. godine upravljao njegov brat knez Stracimir, rođen pre 1110. a umro oko 1190. On je u tadašnjem Gracu, pretpostavlja se da je to sadašnji Čačak, u razdoblju od 1186. do 1190. izgradio i dovršio svoju zadužbinu, Bogorodicu Gradačku, što je uticalo na podizanje manastira na planinama Vujan i Jelica i u Ovčarsko-kablarskoj klisuri. Danas je to pravoslavni hram Svetog Vaznesenja gospodnjeg - kaže za Politiku Delfina Rajić, direktor Narodnog muzeja u ovom gradu.

Čačak je, prema osmanskom popisu iz 1476., bio selo sa svega deset domova i opustelim manastirom, pod upravom tvrđave Ostrovica na Rudniku. Uspon ovog naselja, kao orijentalne osmanske kasabe, bio je postepen. Čačak je 1516. imao samo tri domaćinstva, bez muslimana, sa zatvorenom bogomoljom ali redovnim pazarnim danom, posle čega je usledila veća islamizacija mesta.

Po popisu iz 1560., to je kasaba sa 118 muslimanskih porodica kojom dominira kamena džamija koju je Hajrudin - emin otvorio na zidovima Bogorodice Gradačke. Imala je zvanje carske fethije (pobedničke, osvajačke) džamije. Ubrzo je, 1663, Čačak imao sedam džamija, tri medrese, tri tekije, četiri osnovne škole, dva hana, jedan amam i tuce dućana.

Napredak naselja prekinuli su u sledećih 15 decenija ratovi, razaranja i raseljavanje raje. Džamija je nakratko (1718 - 1738) ponovo pretvorena u crkvu, ali je ponovo dopala šaka osmanskoj vlasti i još jednom postala muslimanska bogomolja.

U Prvom srpskom ustanku Čačak je zauzet 1805. i džamija je još jednom postala crkva, ali samo do 1813. kad se Turci bez borbe vraćaju u Čačak i u hram dovode hodžu. Konačno, tursko stanovništvo postepeno se iseljava 1825. i džamija se još jednom, devet godina kasnije, pretvara u crkvu. To je ujedno bio kraj postojanja orijentalne kasabe, a hram je po želji Miloša Obrenovića posvećen Vaznesenju Hristovom - Spasovdanu (spomen bitke na Ljubiću), koji postaje gradska slava (i danas je), a Čačak se proglašava sedištem Užičke episkopije.

- Tokom 19. veka crkva u Čačku je četiri puta pretrpela mnoge arhitektonske izmene, ali je u svojoj osnovi i dalje zadržala i elemente džamije. To nisu promenili ni opsežna obnova 1926–1929. ni pokušaj da se hramu vrati srednjovekovni arhitektonski lik - navodi se u studiji Delfine Rajić i dr Miloša Timotijevića.

(Telegraf.rs)