Tajni život nestvarnih srpskih oaza: 11 su na važnoj listi, ovo su pretnje, a mi smo jedna od njih

Foto: Marko Šćiban, Brano Rudić

Jedna od većih močvara u Srbiji nalazi se usred Beograda - to je leva obala Dunava od Banovaca, pa sve do Pančevačkog mosta. Stari vodotokovi, takozvani "kubici", šuma, jezera, vlažno zemljište i bare - sve to odlikuje ovu, ali i druge srpske močvare, mesta gde ljudi retko zalaze, ali zato predstavljaju raj za biljni i životinjski svet, a naročito za ptice.

Preporučujemo

Nenaseljive, na prvi pogled neprimamljive, močvare su zapravo pravo blago prirode, mesto na kojem i te kako može da se uživa, vozi čamcima, peca, da se posmatraju ptice i divljač. Nažalost, naše močvare ponekad i gube ono svoje osnovno svojstvo - vodu. Poplave, koje bi trebalo da su u ovim područjima uobičajene, sve su ređe, a zemljište je sve suvlje, pa su i neke kolonije ptica nestale...

Koliko su močvare važne za eko-sistem govori i činjenica da je u cilju njihovog očuvanja potpisana i posebna kovencija - Ramsarska konvencija usvojena je 2. februara 1971. godine u Iranskom gradu Ramsaru. Stoga se danas obeležava i Međunarodni dan zaštite močvara.

Foto: Geosrbija

Većina močvara nalazi se na severu Srbije, najpoznatija je Obedska bara, a značajan je i Koviljsko-petrovaradinski rit, kao i područje Gornjeg podunavlja. I Deliblatska peščara smatra se močvarom, odnosno njen deo koji se nalazi uz Dunav (Labudovo okno).

U centralnom delu zemlje močvare nastaju uglavnom uz vodotokove većih reka, poput Velike Morave i reč je o manjim površinama.

Pešter: Nestvarne slike predela koji ljudska ruka uništava

Međutim, veoma zanimljiva močvara, slikovita poput predela iz "Nacionalne geografije", nalazi se na Pešteru. I, nažalost, ljudska ruka je počela da uništava ovaj predeo.

Iako močvarno područje od međunarodnog značaja, pešterske tresave se svakodnevno uništavaju iskopavanjem treseta i prodajom na tržištu kao zemlje za saksijsko cveće, upozorava Društvo za zaštitu i proučavanje ptica Srbije.

- Zabrinjava nas i plaši nemar koji pokazujemo prema jedinstvenom biseru prirode, Pešterskom polju i tresavama koje se na njemu nalaze, koji nestaju zarad nečijeg privatnog interesa. Neobnovljiv prirodni resurs završava u saksijama za cveće i plastenicima. Ukoliko se hitno ne preduzmu mere i zaustavi razorno delovanje na Pešterskom polju izgubićemo trasave, sve značajne biljne i životinjske vrste, a lokalno stanovništvo pijaću vodu i pašnjake od kojih žive - kaže Milan Ružić, izvršni direktor Društva za zaštitu i proučavanje ptica Srbije.

Tresave deluju kao sunđer i zadržavaju vodu u površinskom zemljištu na inače bezvodnom kraškom terenu. Tresave filtriraju vodu i obezbeđuju izdašnost pešterskih bunara i izvora na kojima se obezbeđuje zdrava pijaća voda za stanovništvo i napajaju brojna stada ovaca, goveda i konja po kojima je ovo područje poznato, objašnjavaju u Društvu.

Na pešterskom polju do sada je zabeleženo 360 vrsta biljaka, 215 vrsta ptica, 122 vrste dnevnih leptira. Zbog svoje bogate prirodne raznovrsnosti Peštersko polje ima status Specijalnog rezervata prirode.

Inače, ova srpska močvara jedna je od 11 koji su na specijalnoj listi "Ramsarskih područja".

Močvare Vojvodine ugrožene klimatskim promenama

Najviše močvara koje se nalaze na ovoj listi su u Vojvodini, čak osam.

Močvare su osetljivi delovi u eko-sistemu jer i najmanje klimatske promene mogu da ih ugroze. Zapravo, već sada možemo da primetimo odsustvo vode na nekim delovima velikih močvara i da se zapitamo zašto se one uoopšte nazivaju tako. Međutim, močvaru ne čini samo voda, već i vlažno zemljište, šume, jezera, livade... ali prisustvo vode u nekim njenim delovima tokom cele godine jeste ključno za život te močvare.

Međutim, od jeseni 2018. pa do proleća leta 2020.  nismo imali velike poplavne talase na nekim zaštićenim područjima u Vojvodini, zbog čega su izostale neke kolonije ptica, objašnjava nam Ivana Vasić, samostalni stručni saradnik za zaštićena područja i zaštitu životne sredine JP "Vojvodinašume", preduzeća koje gazduje najvećim močvarama na severu zemlje.

- One su plavna, aktivna područja, koja su značajna sa aspekta zaštite od poplave, to je njihova najvidljivija funkcija. Druga funkcija je da su one prirodni prečišćivači samih voda iz velikih reka i one su oaze gde se može naći najveći broj biljnih i životinjskih vrsta, pa se često preklapaju sa granicama zaštićenih područja.  Ptičija fauna i biljna flora zavise od režima voda - kazala nam je i Vasićeva.

Istakla je da je najveći zabeležen broj vrsta ptica bio 226.

Obedska bara, Foto: Mateja Beljan

- Ptice selice očekujemo za mesec i po do dva, sada je taj neki period mirovanja. Tu su gnezdarice, veće ptice grabljivice, sove, detlići. Na Obedskoj bari imamo i tri para orla belorepana, a na Gornjem Poduvalju dosta više, tamo je oko 70 posto populacije u našooj zemlji - kazala je Vasićeva.

Da bi se očuvale močvare potrebno je raditi mnogo, a to prevazilazi posao upravljača i postaje društveni problem. Kopanje kanala i obezbeđivanje stalnog prisustva vode moglo bi da pomogne ovim područjima koja nestaju pod dejstvom sve jačih toplotnih talasa.

U zimskom periodu močvare miruju. Njihove boje su gotovo crno-bele, ali na proleće one će postati odlično mesto za odmor i rekraciju. Svako ko želi da se provoza čamcem po netaknutoj prirodi to može da učini uz najavu.

Na primer, Koviljsko-petrovaradinski rit, koji se nalazi nedaleko od Novog Sada pruža sve mogućnosti za uživanje u prirodi, primaju se i organizovane posete, ali taj potencijal još nije dovoljno iskorišćen.

Ljudi, možda, radije biraju Frušku goru, a zaboravljaju da nadomak grada imaju pravu oazu mira.

Beograđanima je još lakše - dovoljno je da pređu Pupinov ili Pančevački most i prošetaju nasipom kraj reke i osete čari močvare. Oborena stabla u mirnoj vodi, u žbunju skrivene ptice, pa čak i divljač caruju ovim prostorom.

A kako izgleda beogradska močvara pogledajte u ovoj galeriji i u našem ranije objavljenom tekstu.

Naravno, u blizini Beograda je i naša najpoznatija Obedska bara.

Carska bara, Foto: Mateja Beljan

Šta je Ramarska konvencija

Ramsarska konvencija usvojena je 2. februara 1971. godine u Iranskom gradu Ramsaru. SFR Jugoslavija 1977. godine donela je Uredbu o ratifikaciji Konvencije o močvarama koje su od međunarodnog značaja, naročito kao staništa ptica močvarica. Od tada do danas proglašeno je ukupno 11 Ramsarskih područja, među kojima su Peštersko polje, Gornje Podunavlje Koviljsko-petrovaradinski rit, Labudovo okno, Ludaško jezero, Obedska bara, Slano kopovo, Stari Begej - Carska bara, Vlasina, Zasavica i Đerdap.

(Telegraf.rs)