Kako bi zapravo trebalo da se zovu bolnice: Ako gledamo ktitore, retko koja bi ponela naše ime

Ilustracija: Nikola Jovanović Foto: kbczvezdara.rs/dragisamisovic.bg.ac.rs/kursumlija.org

Gotovo nijedna zdravstvena ustanova u Srbiji ne nosi ime svog osnivača, ktitora ili ljudi koji su najviše zaslužni za njihovo rađanje. Da nije tako, većina bolnica u našoj zemlji ponela bi imena dobrotvora, ne samo iz Srbije, već iz Škotske, Danske, Britanije... Jer, upravo su ona najzaslužnija za temelje našeg zdravstva. 

Preporučujemo

Tako Kliničko-bolnički centar "Dr Dragiša Mišović", trebalo je da se zove "Elsi Inglis", KBC "Zvezdara" po Nikoli Spasiću, Dom zdravlja u Kuršumliji trebalo je da ponese ime Danca Vilijama Teodora Melgarda, bolnica u Vranju po Izabel Emsli Haton.

Među imenima po kojima je bolnice trebalo da se prepoznaju su Ketrin Mekfejl, Gertruda Karingtom Vajld, Vladimir Vujić...

Predstavljamo vam samo delić istorije nastajanja zdravstvenih temelja u našoj zemlji.

KBC "Dr Dragiša Mišović"

Istorija pokazuje da je kompleks nekadašnje železničke bolnice, koja je danas poznata kao KBC "Dr Dragiša Mišović" podignut zahvaljujući doktorki Elsi Inglis, Škotlanđanki.

Elsi Inglis je tokom Prvog svetskog rata radila u Srbiji na suzbijanju tifusa i pomagala Srbima. Umrla je obučena u uniformi srpskog vojnika, a bila je prva žena koja je dobila srpsko odlikovanje Orden belog orla.

Nekoliko godina nakon njene smrti, tačnije 1928. godine Društvo škotlanđanskih žena, s obzirom na zasluge doktorke Inglis, o svom i trošku njene sestre Estel Kaundi, podiglo je bolnicu u eksluzivnom beogradskom naselju Dedinje.

Njena biografija i zasluge, istaknuti su na sajtu ove zdravstvene ustanove.

Dr Elsie Inglis rođena je u Naini Tolu u Indiji 1864.godine, gde su joj roditelji Škotlanđani bili na radu. Posle izvesnog vremena, otac, Dr Inglis podnosi ostavku na mesto vice guvernera severozapadne Indije i vraća se u Edinburg. Po dolasku u Edinburg, Elsie stupa u Devojačku školu u Šarloten Skveru. Studirala je medicinu,  a doktorira na edinburškom univerzitetu. U Haj stritu podigla je bolnicu u kojoj su radile samo žene. Pored medicinskog rada započinje beskompromisnu borbu za politička prava žene verujući u konačnu pobedu.

Elsi Inglis Foto: Wikimedia

U oktobru mesecu 1914. godine osniva “Bolnicu škotskih žena” (S.W.H.). Društvo žena osniva “Lodonski odbor škotskih žena” koji odmah prikuplja novac i materijal za sanitetske misije koje treba da krenu u Evropu na ratište. U to doba Srbijom je harala teška epidemija tifusa i difterije. Situaciju je pogoršavao sve veći broj ranjenih, izbeglih i zarobljenih lica. Početkom 1915.godine, jedna jedinica S.W.H.-a stiže u Srbiju, kojom rukovodi Inglis...  

Danas ova ustanova nosi ime po dr Dragiši Mišoviću, iz Čačka. Bio je francuski đak na studijama medicine.  

Politički rad ga je doveo u sukob sa zakonom, zbog čega je bio zatvoren u zatvor Glavnjača u Beogradu. Prilikom prevoženja u zatvor automobil kojim se nalazio Mišović je udario u tramvaj. Posle saobraćajne nesreće Mišović biva primljen u Opštu državnu bolnicu bez svesti, gde umire dva dana kasnije, 18. januara 1939. godine. Sahrani narodnog lekara, u Čačku, prisustvovalo je, po kazivanju, više od 15.00o ljudi. 

KBC "Zvezdara"

"Krivac" za postojanje ove ustanove, koji se vezuje za 1. decembra 1935. godine je veliki darodavac i beogradski trgovac Nikola Spasić. 

Tog decembra je zadužbina ovog dobrotvora, koju je Spasić još 1912. godine zaveštao srpskom narodu u privredne i dobrotvorne svrhe, predata je građanstvu na upotrebu. U početku je to bila skromno bolnica sa 100 postelja, i prva bolnica namenjena lečenju građana sa užeg gradskog područja, poznatog kao Bulbuder.

Kako se navodi na sajtu ove ustanove, 1963. godine Engleska dobrotvorna fondacija Sju Rajder bolnici je poklonila tri paviljona sa 123 postelje za smeštaj gerijatrijskih bolesnika. To je predstavljalo početak gerontologije kao nove medicinske nauke na ovim prostorima.

Nikola Spasić Foto: Wikipedia

Od samog osnivanja pa do početka Drugog svetskog rata, bolnica je udvostručila svoje kapacitete, proširila delokrug rada i uz internistička odeljenja obrazovala i ginekološko-akušersko i Dispanzersko-bolničko grudno odeljenje.

Od tada, KBC „Zvezdara“ je decenijama stasavala u velikog zdravstvenog giganta i prevalila 70 godina bitisanja na tom plemenitom putu.

Klinika za psihijatriju Kliničkog centra Srbije

Osnivač nekadašnjeg Instituta za psihijatriju Medicinskog fakulteta u Beogradu, današnja Klinika za psihijatriju pri KCS-u je neuropsihijatar Vladimir Vujić.

Prekinuo je studije u Beču, i po dolasku u Beograd postaje dobrovoljac srpske armije. Posle rata nastavlja studije u Pragu a kasnije postaje najpoznatije ime srpske psihijatrije. Definisao je bolest encefalitis, koja se po njemu zove Vujićeva bolest.

Opšta bolnica u Vranju

Bolnica u Vranju sasvim opravdano trebalo bi da se zove po Izabel Emsli Haton, doktorki iz Škotske. Umesto toga, njeno ime nosi Srednja medicinska škola u tom gradu.

Ova doktorka je iz Škotske stigla u Vranje sa Solunskog fronta oktobra 1918. godine, kada su gradom harali pegavi tifus, španska groznica i malarija. Sa 11 doktora i 40 medicinskih sestara takozvane Engleske bolnice, uspela je da spasi nekoliko stotina Vranjanaca i da postavi osnove nove zdravstvene brige o stanovništvu.

Izabel Emsli Haton Foto: Wikimedia/Unknown author

Otvorila je dispanzer u Vranjskoj Banji, formirala bolnička odeljenja u Surdulici i Vladičinom Hanu. Na kraju, 16. oktobra 1918. godine otvara bolnicu u Vranju. Kada je u maju 1920. godine otišla iz tog grada, ostavila je modernu bolnicu sa 50 kreveta, sanitetski materijal, ljude obučene da brinu o zdravlju bolesnih i knjigu - dnevnik od 300 stranica u kojoj je opisala svaki dan borbe za spasavanje bolesnih.

Dom zdravlja u Kuršumliji

Na zgradi bolnice u Kuršumliji 1995. godine postavljena je memorijalna ploča u znak zahvalnosti danskom doktoru Vilijamu Teodoru Melgardu. Narod ovog humanistu smatra čovekom koji je ostavio najdublji trag u njima.

Dr Vilijem Melgard, koji se, kao i Inglis odazvao apelu za medicinsku pomoć srpskom narodu, odmah po završetku rata 1918. godine donosi odluku da ostane u Srbiji, i to u Kuršumliji, za koju se odlučuje jer je čuo da nema lekara. Zatiče demoliranu bolnicu koja za vreme Prvog svetskog rata nije radila, pošto su je Bugari uništili, pa čak i konje u njoj čuvali.

Obnavlja bolnicu, uređuje dvorište, a ispred ustanove gradi fontanu i u njoj skulpturu Majke sa detetom, jer je u bolnici bilo otvoreno i dečje odeljenje. Umro je 1920. godine od šarlaha. Sahranjen je, kao i njegov sin Knut, na gradskom groblju u Kuršumliji u kojoj i jedna ulica nosi njegovo ime.

Bolnica u Sremskoj Kamenici

Bolnicu u Sremskoj Kamenici, koja je deo Klinike za ortopediju, koja je nazivana dečjom bolnicom, izgradila je svojim novcem škotska bolničarka Ketrin Stjuart Mefejl iz Sautemtona 1934 godine.

Ona je prvo 1921. godine kupila kuću za 1.000 funti u Višegradskoj ulici, i u njoj osnovala Britansko-srpsku dečju bolnicu. Pošto je bilo velike potrebe za lečenjem dece od tuberkuloze, doktorka Mekfejl kupuje plac u Sremskoj Kamenici. Prodaje bolnicu u Višegradskoj, a to je nekadašnja očna klinika, i od dobijenog novca zida bolnicu u Sremskoj Kamenici za hiruršku tuberkulozu i ortopediju, koja je 1934. počela sa radom.

Pošto je tokom Drugog svetskog rata zarobljena i deportovana u Britaniju, 1945. vraća se u Srbiju. U Sremskoj Kamenici zatiče porušenu bolnicu, koju obnavlja i ponovo je otvara.

Sumrak srpskog pamćenja

Impozantan materijal za ovaj tekst pronašli smo u knjizi Sumrak srpskog pamaćenja, čiji je autor Tomislav Zečević, novinar i publicista.

Na pitanje zašto zaboravljamo na one koji su podigli ove vredne temelje, objašnjava da se zbog sopstvenog nemara Srbiji dogodila ozbiljna nezgoda u trajanju od jednog veka, te je nosila  rupu u sopstvenoj memoriji:

-  Srbija je, verujem, jedina zemlja na svetu koja nakon svih ratova u 20. veku nije ne samo prebrojala sve svoje žrtve, već nikada nije ozbiljno radila na prikupljanu imena svih izginulih. Srbija je izbrisala iz svog pamćenja gotovo šest hiljada grobalja, njihova prekopavanja i preoravanja propratila ćutanjem. Srbija je zaboravila na imena dobročinitelja, a u toj koloni besmrtnika zaboravljene su i žene Škotske, Rusije, Auatralije, SAD, Kanade, Novog Zelanda, zaboravila je na njihove grobove, njihovu pisanu građu, njihove zaostavštine, na njihove romane, memoare, zapise spomenare, dnevnike, pisma. A u njima i danas leže najlepše ikad napisane stranice o srpskom narodu...  - kazao je Zečević za naš portal.

(Telegraf.rs)