Obilić nije ubio Murata, srpska vojska (ni)je pobedila... Ovo su najveći mitovi o Kosovskom boju

Foto: Wikimedia

Ne postoji u srpskoj istoriji događaj oko kog se razvio veći broj mitova kao oko Kosovskog boja, i ne postoji više podeljenih mišljenja o svemu što je prethodilo i usledilo posle ove bitke. Istorijske činjenice koje su danas poznate nesumnjive su, slažu se istoričari, ali koliko je toga što znamo o ovom događaju, toliko se, možda i duplo više, mitova razvilo oko njega.

Preporučujemo

Od događaja koji se (ni)su desili uoči samog boja, ishodu sukoba hrišćanske i osmanske strane na Kosovu Polju, čiji je Miloš Obilić i da li je zaista ubio Murata I, do toga ko je najveći izdajnik, a ko junak tog doba, sve to je stalo u više od šest vekova, koliko je prošlo od Kosovske bitke i i dan danas izaziva oštre polemike.

Koje istorijske činjenice su nesumnjive?

U bici su učestvovale dve strane, hrišćanska i osmanska. Prvu su činile vojske kneza Lazara, Tvrtka I Velikog, kralja Bosne i Srbije i Vuka Brankovića, dok su ostali srpski velikaši odlučili da ne učestvuju. Sa druge strane, bili su emir Murat I (ne sultan, kako se spominje u izvorima) sa sinovima. I to je, tvrde istoričari, jedino što je nesumnjivo poznato o Kosovskoj bici, dok je većina ostalih događaja predmet polemike.

U kolektivnoj svesti našeg naroda ostao je urezan 28. jun kao datum održavanja bitke i to je prva kontradiktornost. Kosovska bitka se odigrala zapravo 15. juna 1389. godine, na Svetog Vida, čiju godišnjicu mi obeležavamo pogrešnog datuma, pošto je u 14. veku, kada se bitka desila, postojao je samo jedan kalendar.

Danas postoje julijanski i gregorijanski, a zbog razlike od 13 dana između ta dva kalendara, mi godišnjicu Kosovskog boja obeležavamo sa "zakašnjenjem".

Kolektivno pričešće srpskih vojnika se nije desilo

Ovaj događaj je opevan u mnogim narodnim pesmama, ali zapravo ne postoji nijedan relevantan izvor niti dokaz koji spominje kolektivno pričešćivanje srpskih ratnika uoči boja i to u istoj crkvi. To ipak ne znači da u bitku nisu otišli pričešćeni, ali su to činili u svojim manastirima i crkvama, a potom predvođeni svojim velikašima i plemićima krenuli put Kruševca, na poziv kneza Lazara, da se sjedine.

Istoričar Dejan Ristić / Foto: Telegraf

- Nije došlo do zajedničkog i istovremenog pričešćivanja zato što pričešćivanje jeste deo svete tajne koja podrazumeva ispovest i pričest i ne postoji slučaj u hrišćanskoj istoriji Evrope da je obavljeno pričešćivanje neke vojske - blagosiljanje da, ali ne pričešćivanje. To ne znači da oni nisu bili pričešćeni, jesu ali ne zajedno i na jednom mestu koje se pominje, u crkvi Samodreži kod Vučitrna. Posebno što je ta crkva, ova koja danas postoji podignuta 1932. godine na temeljima starije crkve - objasnio je istoričar Dejan Ristić za Telegraf.rs i dodao da je mit počeo da se gradi prvi put pošto je događaj opevan u nardodnoj pesmi "Kosovka devojka" koja je nastala nekoliko vekova kasnije, gde pesnik kaže da je car Lazar (kako se on naziva u epskoj tradiciji) pričestio vojsku 30 dana sa 30 kaluđera.

Ne, Miloš Obilić nije ubio Murata

"Ne, Murata nije ubio Miloš Obilić", reći će svaki istoričar, jer istorijske činjenice jasno ukazuju da su turskom emiru u Kosovskom boju presudile ruke srpskih ratnika koji su probili turske redove.

Svi istorijski izvori koji su nastali neposredno posle bitke, spominju 12 srpskih plemića koji su se zavetovali da će ga ubiti, kao i da su oni to i izveli.

Spomenik Milošu Obiliću u Gračanici-Foto: Tanjug/Filip Krainčanić

U 15. veku Konstantin Filozof prvi put umesto 12 plemića spominje 1, ali mu ne navodi ime. U 16. veku plemić dobija ime Miloš, a u 18. dobija i prezime Obilić, Kobilić, Obiljević i slično. Dve činjenice u vezi sa ovim događajem su neosporne, identitet tih plemića nije poznat, kao i da Miloš Obilić nije mogao biti "zaslužan" za Muratovu smrt.

Da li je glava kneza Lazara nošena u Istanbul, dok je telo ostalo u Srbiji?

Pogubljenje kneza Lazara, odnosno odsecanje njegove glave, desilo se u kasnim popodnevnim satima na sam dan bitke. Njegovo telo je u celosti predato Srbima. Najpre je sahranjen u sabornoj crkvi Vaznesenja Gospodnjeg u Prištini, a potom 1390. godine preneti su u njegovu grobnu zadužbinu u manastir posvećen Vaznesenju Gospodnjem u Ravanici.

Foto: TOS / Manastir Ravanica

- Od dana Kosovske bitke odnosno dana pogibije pa sve do danas glava kneza Lazara se zajedno sa njegovim telom nalazi u kivotu i nikada nisu bile odvajane. Iako postoji taj mit, odnosno narodno verovanje da je glava odneta u Istanbul, on tada nije bio ni prestonica Osmanskog carstva, Carigrad će biti osvajan od strane Osmanlija 1453. a ovo se desilo 1389. godine - objasnio je Ristić za naš portal i dodao da je reč o jednom od, možda najtragičnijih događaja Kosovske bitke.

Ko je odneo pobedu u bici, hrišćanska ili osmanska strana?

Pitanje pobede odnosno poraza u bici takođe je tačka razmimoilaženja. Dok u osnovi srpski i turski izvori svih ovih godina, na drugačiji način tumače tok i iskod bitke, postoje i oni koji ukazuju da je bitno osvrnuti se na hrišćansku stranu i pogledati sa kojim interesima je koji velikaš učestvovao u bici.

Posle bitke kralj Tvrtko javlja pobedu u Trogir i u Firencu, jer je on to doživeo kao pobedu, pošto je Osmanska vojska zaustavljena pre prodiranja na njegovu teritoriju.

U Kruševcu to nije bio slučaj, jer je knez Lazar poginuo.

U Evropi jeste vest odjeknula kao pobeda pod utiskom Muratove smrti, ali kneginja Milica je nakon bitke potražila savez i priznala vlast Bajazita.

Zapisi turskih istoričara, danas dostupnih javnosti, uglavnom navode u najmanju ruku nerešen ishod bitke, jer su oba vladara poginula, a neki i otvoreno govore o srpskoj pobedi.

Ko je "najveći izdajnik" Kosovskog boja?

Da, istorijski spisi ukazuju na izdaju Brankovića, ali ne Vuka, već njegovog sina Đurađa i to u drugoj Kosovskoj bici. Međutim, tvrdi Ristić, došlo je do transportovanja izdajstva sa druge na prvu bitku, koja je u našoj tradiciji dobila daleko veći značaj nego što je zaista imala, kao i prebacivanje krivice sa sina na oca.

A šta se zapravo desilo, pa je došlo do toga?

Postojalo je više Kosovskih bitaka, ona najznačajnija između Srba i Turaka desila se 1389. godine. Druga se desila 1448. godine, između hrišćana i Turaka ali ovoga puta bez učešća Srba. Hrišćansku vojsku predvodio je ugarski palatin Janjoš Hunjadi, kod nas poznati pod imenom Sibinjanin Janko, koji je sa evropskim vladarima i velikašima pokušao da otera Turke sa evropskog tla. Despot Đurađ nije želeo da učestvuje. Posle poraza koji su hrišćani doživeli u toj borbi, ranjeni Janko je, tokom povlačenja preko Srbije, uhapšen, po naređenje Đurađa, objasnio je Ristić za naš portal.

Nakon toga Đurađ Branković je tražio veliki iznos novca odnosno otkup da bi ga oslobodio. To se i desilo i tada narodna tradicija beleži nešto što se tada smatralo izdajom opštehrišćanske stvari - pre svega da nismo učestvovali u bici koja se odigravala na našoj teritoriji i poslednjoj nadi za oslobađanje teritorije i da je posle još i despot utamničio ovog junaka, tada nastaje mit o izdajstvu Brankovića.

Vuk Branković, dakle, nije bio izdajnik, već se celog života borio protiv Turaka i posle kosovske bitke nastavio da pruža otpor, pa čaki kada je poražen i postao turski vazal.

(J.N./A.T.)