Bila sam na vrhu vulkana, koji je i vrh srednjovekovne tvrđave, u srcu moje države, u Šumadiji!

Stojim na vrhu ugašenog vulkana, na kršu koji deluje kao deo neke druge planete, i posmatram pitomo selo i njive pod sobom. Usred Šumadije! Na mestu gde sam, nekada je bila osmatračnica čuvenog srednjovekovnog grada. Kuda ja hodam, hodao je despot Stefan Lazarević. U dnu ovog krša je crkva čija se starost samo naslućuje, a cela njena porta je grob do groba.

Zbog ovakvih mesta putujemo stotinama kilometara i stotinama evra daleko, a da nije bilo snimanja serije "Moj rođak sa sela" pola Srbije ne bi znalo kakvo čudo imamo skriveno u srcu države.

Preporučujemo

Foto: Telegraf

- Borački krš u opštini Knić je prirodni fenomen nastao od stena vulkanskog porekla koje imaju izuzetno specifičan oblik, stubaste su i kupaste strukture. Ovde je identifikovano oko 78 vrsta ptica, što je 21 odsto čitavog derivata ptica u Srbiji - kaže Dragica Ilić, direktorka Turističke organizacije Knić.

Oni koji će mi pričati o ovom čudu vode me na vrh krša, kažu da nije daleko. Realno nije, ko nije tokom zime mahom sedeo i jeo. Ko jeste, na pola puta oseća mokar vrat i vrelinu na čelu i obrazima. Malo hvatanja za drveće na usponima, malo pomaganja između sebe, i vrh je tu. Ima oko pola sata hoda uzbrdo.

Foto: Telegraf

- Na mestu gde stojiš je osmatračnica, na njoj je vekovima pre tebe stajao stražar koji je čuvao jednu pradavnu tvrđavu - kaže mi Marko Marković, vojno lice i poznavalac istorije Boračkog krša.

Objašnjava da su još Rimljani na ovom mestu imali svoju tvrđavu. Borač se po tom imenu pominje 1220. godine, ali ne kao grad nego kao župa Borač. Prvi pomen Borča kao grada je iz 1389. godine.

Foto: Telegraf

- To je iz vremena osvajanja ugarskog kralja Žigmunda Luksemburškog, koji je ovde nakon sloma srpske države na Kosovu osvojio gradove Borač i Čestin.

Najpoznatije naselje bilo je za vreme despota Stefana Lazarevića, koji je Borač povratio 1403. godine. Ovaj grad bio je i stono mesto Radiča Postupovića, koji je u to vreme imao funkciju koja je pandan sadašnjem premijeru države.

Foto: Telegraf

Na ovom mestu postojalo je tokom vremena nekoliko utvrđenja, koja su rušena i obnavljana, ali najveće je baš to iz vremena despotovine. Bilo je veličine 150 puta 70 metara. U podnožju krša postojala je još jedna tvrđava, takozvano podgrađe, gde su živeli građani, trgovci, zanatlije. Ovde je tada vrvelo od života - objašnjava mi na boračkom vrhu Marko Marković.

Priča mi da je Borač (koji je, ponavljam, u Šumadiji) bio najseverniji deo države, severnije od njega bila je granica sa Ugarskom, recimo današnjom Mađarskom.

Foto: Telegraf

- Ugri su ga više puta opsedali i rušili, Turci su ga opsedali i rušili, da bi ga konačno 1458. porušili. Ali, kao i druge srednjovekovne gradove, nisu Turci sa zemljom sravnili ostatke utvrđenja, nego mi, naši preci doseljenici koji su na starim razvalinama videli dobar izvor građevinskog materijala. Delovi boračke tvrđave i danas su u temeljima i zidovima okolnih šumadijskih kuća, štala i pomoćnih prostorija- objašnjava mi Marko.

Put ka podnožju krša i crkvi u Boraču deluje lakše, ali već izmorenim mišićima nije baš lako da "koče" i spreče nenadano kotrljanje nizbrdo.  Usput mi Marko pokazuje još neke ostatke tvrđave koju su opsedali neprijatelji više puta, često neuspešno. Zamišlajm vojsku koja se penje i bori po ovom kršu. Naravno da je više puta neuspešno.

Foto: Telegraf

U dnu krša - crkva. Mladen Novaković iz sela Borač, veroučitelj, kaže da ova crkva nema neki specigičan naziv i da je neki nazivaju "Mali Ostrog". Razlog je što su u letopisima crkve često pominjana čuda koja su se ovde događala, mnoga isceljenja.

- Ova naša crkva posvećena je Arhaglelu Mihajlu, ali nema poseban naziv. Skrivena ovde u stenama boračkog krša svedok je tragične srpske istorije. U sadašnjem izgledu je iz 1359. godine, mada znamo da je tada samo obnovljena na temeljima već postojeće crkve. Nekada je u slavnom gradu Borču bila saborna crkva. I niko ne zna koliko je puta ova crkva paljena i obnavljana. U porti je grob do groba. Tu su grobovi donatora crkve, onih koji su ovde živeli i služili, pa čak i stradali. Tu su i grobovi devet monaha manastira Voljavča, koji su sticajem okolnosti bili u našoj crkvi kada su našili Turci, pa ih sve nabili na kolac. Oni su sahranjeni duž staze na ulazu u crkvu - objašnjava veroučitelj.

Foto: Telegraf

Portom boračke crkve prošli su i Karađorđe Petrović i Miloš Obrenović. Svi ustanici donosili su važne odluke na ovom skrivenom mestu, podno Boraškog krša načinjenog od lave, u čije su stene najpre Rimljani, pa Srbi, uzidali tvrđavu.

Zavisno od mesta stanovanja, za ovu, boračku avanturu, potrebno je od 1.000 do par hiljada dinara. I bez pasoša.

VIDEO: Srbijo, ovo je tvoja tvrđava Golubac

(Marija Raca)