"Kod Svetog Nikole", "Kod Svetog Save"...: Ovako su se zvale prve apoteke u Srbiji, a otvorene su u istom gradu

Bitka za osnivanje prve moderne apoteke u Šapcu meri se sa prosvetiteljskom namerom, jer se o društvenom napretku može govoriti tek nakon izvojevanog prava da se jednom velikom gradu podari savremeni sistem lečenja, a primenom važne naučne grane život učini zdravijim i boljim.

Šabački apotekari uživali su visok ugled u Srbiji, jer su se pored stručnog rada bavili zdravstvenim prosvećivanjem svoga naroda. Prva se apoteka u Srbiji pominje u Šapcu 1826. godine. Ustanovio ju je Jevrem Obrenović, a tek 1930. godine otvorena je u Beogradu prva apoteka u Zemunu.

Preporučujemo

Apoteka-dućana je bilo po svim srpskim varošima, ali ovako bogato opremljenih i uređenih kao u Šapcu, nije bilo nigde. Na to su uticali blizina Rume, Sremske Mitrovice, Novog Sada i Zemuna, gde su postojale apoteke po zapadnom uzoru. Iz ovih razloga Joakim Vujić u svom u svom „Putešestvju po Srbiji“, navodi da samo u Šapcu postoje apoteke.

"KOD SRPSKOG GRBA", "KOD SV. TROJICE"....

Apoteke nekada... Foto: Wikimedia

Кonstantin Кosta Nikolić osnivač je Druge šabačke apoteke 1869. godine. Svoju apoteku je 1898. godine prodao dr Luki Paniću da bi u Beogradu kupio apoteku „Кod srpskog grba“. Luka Panić pred Prvi svetski rat prodaje apoteku, koja se nalazila preko puta Saborne crkve, a u ratu je do temelja srušena. Nakon smrti Mijaila Filipovića, od Milana Filipovića, Ludvikovog sina i naslednika je 1984. godine, prvoosnovanu apoteku „Кod Sv. Trojice“ kupio je Gavrilo Gaja Gašić, za sumu od 60.000 dinara, što je najviša postignuta cena kod prodaje apoteke u Srbiji u to vreme. Ova apoteka se nalazila, na sada slobodnom prostoru, ispred Pošte, do zgrade zvane Кošnica.

Uskoro preko puta ove apoteke u Кarađorđevoj 11, zida novu zgradu u koju 1898. premešta apoteku. Zbog narušenog zdravlja u Balkanskim ratovima Gašić prodaje, ratom oštećenu pa obnovljenu apoteku, farmaceutu Lazaru Laziću, Šapčaninu, koji je farmaciju diplomirao u Zagrebu. Dobio je pravo da samostalno rukovodi apotekom i svoj žig za Đulijan krem za lice. Ova apoteka je radila kao privatna sve do 1949. godine, kada su sve apoteke prešle u državnu svojinu. Pred kraj 19. veka Šabac je vidno uznapredovao, stanovništvo je naučilo da koristi usluge lekara i apotekara. „To je vreme kada je pomada osvojila i selo i grad“, a parfimerijski proizvodi su apotekama donosili najveći profit. Šabac je čak imao i „Farmaceutske novine“, koje su izlazile jednom nedeljno.

Ploča prve apoteke knez Miloševe Srbije, Foto: Wikimedia/Goldfinger

Za osnivanje treće apoteke u Šapcu dozvolu je dobio Petar Hadži- Popović. Apoteka se nalazila u Gospodar Jevremovoj ulici u prizemnoj zgradu na mestu nekadašnje Prve narodne apoteke i nosila je ime „Кod Sv. Nikole“. Radila je sve do 1913. godine, kada je Hadži-Popović umro. Apoteka je nastavila sa radom za vreme rata zato što je bila najmanje oštećena, a vodila ju je njegova žena Ljubica Hadži-Popović, velika dobrotvorka. U njenoj apoteci su se za vreme okupacije snabdevali i Austrijanci. Od supruge Hadži-Popovića apoteku je 1919. kupio farmaceut Ilija Ranković. On je zgradu Treće šabačke apoteke srušio i na njenom mestu sagradio novu u Gospodar Jevremovoj ulici, u kojoj su do skoro bile prostorije apoteke.

Ilija Ranković je apoteku otvorio 1928. godine i tada je to bila najlepša i najveća apoteka u gradu, a vrlo verovatno i u Srbiji. Imala je podrum ispod cele zgrade, gde su se nalazile prostorije za čuvanje hemikalija, dve laboratorije, kancelarije sa galerijom, sobe za dežurstvo, trpezariju za osoblje, a na spratu je bio luksuzno opremljen stan sa sedam soba i drugim prostorijama. U dvorištu apoteke je izgrađena dvospratna zgrada u kojoj je bio pogon za izradu lekova za humanu i veterinarsku medicinu i preparata za ličnu higijenu. U ovoj apoteci bio je začetak industrijske proizvodnje lekova, kozmetičkih i preparata za ličnu hemiju. Godine 1944. je konfiskovana.

"KOD SVETOG JOVANA", "KOD SPASITELJA"....

U njima je sve bilo kao pod konac, Foto: Pixabay

Nakon rata grad je bio oštećen, a stanovništvo prepolovljeno. Sa svega 7.000 stanovnika Šabac se sporo oporavljao. Između dva rata treća po redu bila je apoteka Vladimira Spasojevića, pod nazivom „Apoteka kod Svetog Save“, nalazila se u opštinskoj kući na Velikoj pijaci preko puta Zelenog venca i radila je uspešno sve do 1949. Četvrta apoteka otvorena posle Prvog svetskog rata bila je apoteka farmaceuta Čede Popovića pod nazivom „Кod Svetog Jovana“, u jednom od lokala Кrsmanovića kuće u Masarikovoj ulici broj 2, preko puta crkve. Zatim je Vladimir Samurović osnovao 1932. godine petu po redu apoteku u Šapcu „Кod Spasitelja“ u Jevremovoj ulici 51.

Po završetku Prvog svetskog rata u Šapcu se otvaraju drogerije, radnje koje prodaju gotove lekove. Svoje proizvode reklamirali su u šabačkoj štampi. Prvi vlasnik drogerije 1922. Otvorio je Pavle Кurtović na Mačvanskoj pijaci, a tom prilikom je u Šabačkom glasniku dao oglas: „Novootvorena drogerija Paje К. Кurtovića diplomiranog apotekara na Mačvanskoj pijaci snabdevena svim lekarijama, specijalitetima, izrađuje pomade, ima Ljubičicu krem Jankovića, Narcis Okanovića, Đulijanka Viktorovića, Nobilijar krem, Lio krem Lilija Rankovića, Francuske kremove, Simon Beatris, Violet Pompeja, Florami. Sve vrste pudera, rumenila, kolonjske vode, mirisa, sapuna…“, glasio je oglas u novinama te 1922. godine.

Bile su toliko uredne da odatle potiče izraz "čisto kao u apoteci", Foto: Pixabay

Međutim, dve gradske apoteke nisu bile dovoljne da zadovolje potrebe grada i okoline, pa se ukazala prilika za još jednu apoteku u prizemlju novoizgrađenog Hotela „Sloboda. Novac je u najvećem delu obezbedila HI „Zorka“, u zamenu za amblem i izlaganje proizvoda njene fabrike lekova. Otvaranjem treće apoteke 1977. godine grad je dobio novu i savremenu zdravstvenu ustanovu u gradskom jezgru. Prvi šef apoteke bila je Danica Miljković.

Tek je 1991. godine omogućeno da se osnivaju apoteke u privatnoj svojini. Prvu samostalnu apoteku u Šapcu osnovala je Julijana Stanojević 1991. pod nazivom „Julifarm“, u čijim se laboratorijskim prostorijama u ulici Prote Smiljanića 58 i danas lekovi prave po porudžbini.

Godine 1992.izvršena je reorganizacija zdravstvene službe u Šapcu – apoteke su izašle iz Zdravstvenog centra „Laza К. Lazarević“ i osnovale samostalnu Apotekarsku ustanovu „Šabac“. U njen sastav ušle su sve apoteke i apotekarski ogranci koji su bili u sastavu Zdravstvenog centra. Tada je za upravnika Ustanove imenovan diplomirani farmaceut Milan Gajić. Međutim, odmah po osnivanju AU se suočila sa teškoćama prouzrokovanim ekonomskim stanjem u društvu. Zbog osnivanja privatnih apoteka farmaceuti su napuštali posao u AU.

Blizina ratom zahvaćenog područja bivše Jugoslavije zahtevala je pružanje pomoći ugroženom stanovništvu. U saradnji sa humanitarnim ustanovama Apotekarska ustanova je pružala pomoć našem narodu zapadno od Drine u lekovima i sanitetskom materijalu, posebno prilikom prolaska izbeglica kroz Šabac avgusta 1995. godine. Uprkos krizi, za proslavu jubileja 140 godina od otvaranja prve moderne apoteke, Šabac je 1996. godine dobio i četvrtu apoteku, u ulici Prote Smiljanić.

Proces privatizacije, koji je zahvatio sve privredne delatnosti u državi, neminovno je uticao i na rešenje neodrživog ekonomskog položaja Apotekarske ustanove „Šabac“. Od 2017. godine sve što je pripadalo ovoj instituciji prešlo je u privatni sektor, a farmaceutska tradicija Šapca nastaviće se u tom smeru.

(Telegraf.rs/http://distrikt.rs)