Srpska imena izvedena po zvedama imaju sjajnu simboliku

U Srbiji imena izvedena po zvezdi, najčešća su u crnotravskom kraju i na Vlasini. Zvijezdovići su bili poznata bosanska plemićka, srednjovekovna porodica. Zvezdića ima i Srba i muslimana. Zvezdini, iz Raške doseljeni u Novi Sad, daljinom su iz Ukrajine… Sterija je ime nastalo iz grčkog korena (astera na grčkom znači zvezda), a Šternić prezime iz nemačko-jevrejskog.

Zvezda je nebesko telo, po prirodi slično Suncu. U narodu se pod zvezdom podrazumeva svako nebesko telo koje se noću vidi na nebeskom svodu kao svetla tačka. U figurativnom smislu, ona označava i sreću čoveka koja ga prati kroz život.

Preporučujemo

Preminuo reditelj i profesor Predrag Bajčetić: Glumci se opraštaju od njega uz najtoplije reči zahvalnosti (FOTO)

Od najstarijih vremena do danas, za nju su vezani mnogi narodni običaji, verovanja, legende, magijske radnje i drugo. Oni su zastupljeni, gotovo, kod svih naroda na svetu. Posebno su brojni znakovi i simboli koji se dovode u vezu sa zvezdama. Postoje u mnogim religijama, učenjima, ideologijama i slično.

Zvezdu kao simbol srećemo u umetnosti i u hrišćanstvu. Ona simboliše i samo Hristovo rođenje. U Bibliji (Starom i Novom zavetu) Isus se spominje pod simbolom zvezde:

"A kad se rodi Isus u Vitlejemu judejskome… dođu mudraci sa Istoka u Jerusalim i kažu: Gde je car judejski što se rodio? Jer smo videli njegovu zvezdu na istoku i došli smo da mu se poklonimo."

Iza mnogih imena kriju se lepa značenja Foto-ilustracija: Telegraf/Profimedia

Osim toga, zvezda je zastupljena i u narodnom imenoslovu. Skoro da ne postoji narod, u čijoj se nacionalnoj antroponomiji ne pominje zvezda. I u srpskom narodu postoji više ličnih imena i prezimena, koja su nastala po zvezdi ili u vezi sa njom. Ona od davnina žive u srpskom etnosu. Postoje na celom srpskom etničkom prostoru, ali u raznim oblicima.

Srpsko muško ime Zvezdan izvedeno je od imenice zvezda i antroponimskog dodatka – an. Sama reč zvezdan, koja u konkretnom slučaju označava istoimeno lično ime Zvezdan, predstavlja pridev čije je osnovno značenje "obasjan i osvetljen zvezdama, pun zvezda, koji pripada zvezdama, koji je u vezi sa njima, koji potiče i vodi poreklo od zvezda." Zvezdan je staro srpsko narodno ime. Upotrebljava se samo u svom izvornom obliku, imena od mila za njega nisu uobičajena. "Koren ovog imena posvedočen je u starom slovenskom imenu Zvezdodrag." Danas se retko sreće.

Zvezda se javlja i među ženskim antroponimima. Ona se bez ikakvih dodataka i nastavaka istovremeno javlja i kao samostalno žensko ime – Zvezda. Dodavanjem nastavaka za ženski rod – a i – ka muškom imenu Zvezdan, nastala su ženska imena Zvezdana i Zvezdanka. Zvezdanka ima hipokoristično značenje. Za sva pomenuta ženska imena, ponegde se koristi nadimak Zvena, kao ime od mila.

Osim ovih izvornih slovenskih imena, u srpskoj sredini javlja se i ime Stela.  Nastalo je po istoimenoj latinskoj reči, koja označava zvezdu. Ono se sreće i kao umetničko ime ili pseudonim, nekih poznatih stvaralaca iz domena kulture i umetnosti. Štaviše, čak se javljaju i mišljenja da je naše izvorno ime Zvezdana, prevod latinskog antroponima Stela.

U krajevima u kojima se govori ijekavski (zvijezda), javljaju se oblici. Među njima je i žensko ime Zvizdana, koju pominje i Vuk Karadžić u svom "Rječniku".

Međutim, bez obzira što su ova imena od davnina prisutna kod Srba, ona ne spadaju među njihove frekventne antroponime. Takođe, nisu ni ravnomerno raspoređena. U Srbiji je ova vrsta antroponima najfrekventnija i najrasprostranjenija u Crnoj Travi i na Vlasini (jugoistočna Srbija). U ovim krajevima (u dijalektu se kaže "dzvezda", pa se pomenuta imena u lokalnim prilikama izgovaraju kao "Dzvezdan, Dzvezdanka", itd. U crnotravskom i vlasinskom kraju postoji više znamenitih ljudi sa ovim imenima. Među njima je i nekoliko istaknutih solunskih ratnika.

Osim ličnih imena, zvezda se spominje i u nekim srpskim prezimenima.

Prezime Zvezdić javlja se u Metohiji. Potiče iz Sredačke župe (Gornje selo kod Prizrena). Po predanju, nastalo je po tome što je njihov predak Jovan Jovanović, dunđerin (zidar) po struci, bio jako vredan pa je čak i noću „po zvezdama“ zidao kuće. Po tome je dobio nadimak Zvezdić, koji je vremenom zamenio izvorno prezime Jovanović. Posle Prvog svetskog rata neke porodice Zvezdića kolonizovane su u selo Piskote kod Đakovice, a neke su odseljene u Prizren, Orahovac, Beograd, itd. Slave Vaznesenje Presvete Bogorodice.

Frekventnost imena Zvezdan u Crnoj Travi i Vlasini, potvrđuju i prezimena Zvezdanović. Na ovom području postoje čak četiri familije sa ovim prezimenom, koje međusobno nisu u srodstvu.

Od imena Zvezda i patronimskog dodatka -ac, stvoreno je prezime Zvezdanac. To je učinjeno po uzoru na srpska prezimena Trifunac, Damjanac, Stojanac i druga. Međutim, moguće je da je izvedeno i po nekom drugom osnovu. Zvjezdan, kao ijekavska varijanta imena Zvezdan, sadržan je u prezimenu Zvjezdanić.

Sjaj zvezda inspiracija i za imena Foto: Facebook/HubbleTelescope

Osim u ličnom imenu Zvizdana, ikavska forma imenice zvezda, javlja se i u prezimenu Zvezdić.

Ijekavski oblik zvijezda, zastupljen je i u prezimenu Zvijezdović. Zvijezdovići su bili poznata srpska plemićka porodica u srednjovekovnoj Bosni. Iz ove familije (po predanju) potiče i poznati franjevac Anđeo Zvijezdović. Živeo je u XV stoleću. Poznat je po tome, što je posle pada Bosne pod tursku vlast, od sultana Mehmeda II izmolio ugovor kojim se dopušta sloboda veroispovesti hrišćanima u Bosni. Ta povelja sačuvana je do danas i nalazi se u franjevačkoj knjižnici u Fojnici.

Pitali smo zašto se knjige u Narodnoj biblioteci vuku po podu i padaju sa polica i saznali pravu istinu (FOTO)

U srpskom imenoslovu, pored pomenutih izvornih slovenskih antroponima, postoje i neka imena stranog porekla, koja su takođe nastala po zvezdi.

Jedno od njih je i muško ime Sterija, koje se javlja i u obliku Šterija. Ono predstavlja modifikovanu formu grčkog imena Asterios. Dolazi od grčke reči aster, asteris, koja označava zvezdu. Ono je staro ime koje potiče još iz antičkog perioda, a zastupljeno je i u hrišćanstvu. Postoji i hrišćanski svetitelj sa ovim imenom (Sveti Asterije). Danas ne spada u grupu frekventnih grčkih imena.

Ovo ime uglavnom se javlja kod Srba cincarskog porekla. Cincari ga izgovaraju kao Šteriju. Sadržano i u ličnom imenu Jovana Sterije Popovića, našeg poznatog književnika i naučnika iz prošlog veka. Ženska forma ovog imena kod Srba nije zastupljena.

Ovo ime je danas, gotovo potpuno iščezlo iz upotrebe, a uspomenu na njega čuvaju prezimena nastala po njemu.

Simbol zvezde prisutan prisutan i u religiji Foto: Telegraf

Od punog imena Šterija napravljeno je prezime Šterijević. Šterijevići žive u Beogradu, a doseljeni su iz Makedonije (selo Leunovo kod Gostivara) slave Svetog Nikolu.

Od oblika Štera, skraćenice imena Šterija, napravljeno je prezime Šterić. U više mesta po Srbiji, ima nekoliko porodica sa ovim prezimenom, koje međusobno nisu u srodstvu.  Iz familije Šterić potiče i poznati arhitekta Milica Šterić (1914-1988). Projektovala je više značajnih građevina u Smederevu i Beogradu.

U srpskoj antroponimiji postoje i neka „zvezdana“ prezimena nemačko-jevrejskog porekla. Zvezda se na nemačkom kaže štern i predstavlja istoimeno nemačko prezime. Osim Nemaca, ovo prezime imaju i nemački Jevreji, kod kojih je ono dosta često. Ovo postoji i u našoj sredini. U Beogradu živi stara jevrejska porodica Štern. Doseljeni su pre više od jednog veka "negde iz srednje Evrope (Nemačke ili Poljske)." Maksim Štern je šezdesetih godina svome prezimenu dodao nastavak -ić, pa je tako nastao srbizovani oblik Šternić.

VIDEO Dr Fink: Da li je moguće pomiriti veru i nauku?

(Telegraf.rs/Srpsko nasleđe br. 13. januar 1999/Rasen, Opanak)