Treba li ZRENJANIN da vrati "staro ime" PETROVGRAD ili je ta inicijativa otvaranje Pandorine kutije?

U deceniji nakon sloma samovlašća Saveza komunista Jugoslavije i propasti naše nekadašnje socijalističke države, veliki broj gradova, opština, mesnih zajednica i ulica vratilo je svoje predratne nazive.

Jedan grad u Srbiji menja ime u Petrovgrad

Preporučujemo

Svetozarevo (po Svetozaru Markoviću) je ponovo postalo Jagodina, Titograd — Podgorica, Ivangrad — Berane, Titovo Užice — samo Užice, Lekino brdo na Zvezdari — Pašino brdo, Bulevar revolucije — Bulevar kralja Aleksandra. Nemoguće je sve pobrojati.

Foto: Wikimedia/Alexzr88

Ali, Zrenjanin je ostao Zrenjanin, tako imenovan 1946. godine po velikom i istaknutom vojvođanskom komunisti i partizanu Žarku "Uči" Zrenjaninu koji je nakon izdaje Zagorke "Zage" Roknić-Kragić (udovice svog streljanog prijatelja Vase) stradao 4. novembra 1942. godine u Pavlišu kod Vršca u borbi sa nemačkim okupatorom koji je opkolio kuću u kojoj se skrivao i spremao za put u Bosnu.

U tom trenutku u kojem on gine, grad Zrenjanin se zove potpuno drugačije: zove se Grosbečkerek. Barem na nemačkom jeziku, na mađarskom se zove Nađbečkerek, što u oba slučaja znači isto: Veliki Bečkerek.

Foto: Wikimedia/Alexzr88

Upravo onako kako se zvao i u Kraljevini SHS i Kraljevini Jugoslaviji do 1935. godine (epitet "veliki" je nosio da bi bio razlikovan od istoimenog sela u rumunskom Banatu koje se stoga nazivalo Mali Bečkerek). Doduše, kod nas se često kolokvijalno samo nazivao Bečkerek, jer je onaj drugi bio s druge strane granice pa nije bio preterano relevantan za svakodnevni život.

Bečkerek je zapravo bio i originalni naziv ovog mesta, a pretpostavlja se da dolazi od mađarske reči "kerek" što znači "šuma, lug", te od prezimena ugarskog vlastelina Imrea Bečeja iz XIV veka, koji je u celom tom području imao golema imanja. Stoga Bečkerek doslovno znači "Bečejeva šuma" ili "Bečejev lug".

Foto: Wikimedia/Rockfang

Pomenuli smo 1935. godinu. Ona je značajna jer upravo tada Bečkerek menja ime prvi put posle maltene šest vekova, i postaje Petrovgrad. Jugoslovenske kraljevske vlasti preimenovale su ga u čast kralja Petra I Oslobodioca, nakon što su 1928. godine na Trgu slobode postavili lepi konjanički spomenik ovog našem vladaru. Taj spomenik je uništio nemački okupator, inicijativa za obnovu njegovu pojavila se već 1991. godine, a to je konačno izvedeno 2004.

Međutim, pre nego skočite na noge lagane i u besu zbog te nepravde izlomite monitor svog računara na kojem ovo čitate, ili čitav laptop, pre nego što počnete da kunete i proklinjete zle Nemce i Mađare, znajte ovo: na tom istom mestu 1906. godine podignut je spomenik mađarskom vojskovođi Erneu Kišu, koji smo mi uklonili neposredno nakon Prvog svetskog rata.

Foto: Wikimedia/Alexzr88

Onda je došlo nečije drugo vreme, pa su oni uradili isto što i mi: sklonili su tuđi spomenik. Što se toga tiče (dakle, mislimo na čin uklanjanja spomenika), moglo bi se reći da nemamo moralnog osnova da ih kritikujemo. Sa jednim bitnim izuzetkom: fašisti su ovaj spomenik uklonili uz veliku dozu nepoštovanja, nakon što su na njega kačili kofere i metle, što je trebalo da simboličnu poruči srpskom kralju da se "pakuje i čisti" sa nemačke, ili mađarske zemlje, zavisi koga biste pitali.

Istovremeno sa tim, Nemci, koji su direktno vladali našim delom Banata, vratili su gradu prethodno ime, pa je on ponovo postao Veliki Bečkerek, odnosno Grosbečkerek odnosno Nađbečkerek. Dakle, grad se de fakto zvao Petrovgrad samo tokom šest godina u čitavoj svojoj istoriji.

Foto: Wikimedia/Aktron

De jure, pošto okupaciju ne priznajemo kao legalnu (koliko je takvo naše viđenje stvari pravno utemeljeno pitanje je za pravnike, budući da je naša vlada ipak kapitulirala), grad se zvao Petrovgrad sve do 1946. godine. Suštinski to ne menja ništa: umesto šest, grad se samo jedanaest godina u toku cele svoje istorije zvao Petrovgrad.

Stoga, reći da "Zrenjaninu treba da se vrati staro ime" pomalo je bespredmetno, ali i opasno, pošto može da bude otvaranje svojevrsne Pandorine kutije. Inicijativa da mu se vrati "staro ime" može mnogo tačnije da se razume kao vraćanje imena Bečkerek, nego Petrovgrad, koji identitetski praktično ne postoji.

Pritom, o tako važnoj stvari ipak treba pitati na lokalnom referendumu i same Zrenjanince (pa kakav god ishod da bude), koji su se tokom poslednje 72 godine mahom stopili sa imenog "svog" Žarka Zrenjanina, na kojoj god on ideološkoj poziciji istorijski bio.

Brisanje istorije, nemoguće je, a menjanje imena grada ako ga većina žitelja ne bude prihvatila — besmisleno. Govorni jezik je mnogo važniji od volje političara, i ništa ne znači što će na papiru pisati Petrovgrad ako će ljudi nastaviti da govore da su iz Zrenjanina.

(O. Š.)