ŠTA SRBI DANAS SLAVE? Sretenjski ustav i Karađorđev poziv na ubijanje subaša!

Srbija danas 15. februara na Sretenje slavi Dan državnosti, to je dan kada je 1804. godine u Orašcu vožd srpski Karađorđe poveo Srbe u oslobođenje od Turaka, ali i datum kada je srpska državnost uobličena prvim tzv sretenjskim ustavom jednim od prvih demokratskih ustava u Evropi, koji je uneo miris Francuske revolucije!

Preporučujemo

Odlukom Skupštine Srbije iz 10. jula 2001. godine slavi se 15. februar - Sretenje kao Dan državnosti, a taj datum i Vojska Srbije od 2007. godine slavi kao svoj praznik!

Sretenje se u poslednje vreme u Srbiji najčešće vezuje za Dan državnosti i neradan dan, ali ne treba zaboraviti da je to i veliki verski praznik kada se slavi prvi susret Boga i čoveka u hramu u Jerusalimu, da je to slava mnogih pravoslavnih vernika, kao i to da ovaj dan čuva uspomene na presudne događaje iz istorije srpskog naroda.

Ovaj svečani praznik Srpske pravoslavne crkve i njenih vernika slavi se od 554. godine  i seća na dan kada je Bogorodica prvi put uvela u hram novorođenog Hrista da ga posveti Bogu i da sebe očisti. Tada prvosveštenik Zaharije, postavi presvetu Mariju na mesto za devojke, kako bi dokazao njenu čistotu. U hramu se pojaviše starac Simeon i Ana, kći Fanuilova, koja je svojim duhovnim bićem, baš kao i starac Simeon, prepoznala prisustvo i dolazak velikog Mesije i potom objavila stanovnicima Jerusalima dolazak "dugočekanoga".

Sretenje je jedan od najsvečanijih događaja na liturgiji, jedna od najmilozvučnijih molitvi, a rebalo bi podsetiti da je ovaj praznik u vreme cara Justinijana upriličen kao molitva da velike nesreće prestanu i molba Bogu da se kuga i zemljotresi zaustave.

Po ovom danu je naš narod znao i da procenjuje koliko će još zima trajati, pa su tako verovali da ukoliko medved izađe iz svog skrovišta, uplaši se sopstvene senke i nastavi zimski san zima će trajati bar još 40 dana, ili da će kraj zime biti topal i vedar ako takav dan bude na Sretenje.

Na dan ovog velikog duhovnog praznika, srpski narod je započeo svoju revoluciju i odlučio da stane na put osmanlijskoj samovolji. Naime, na Sretenje 1804. godine u Orašcu Karađorđe rečima "Svaki svoga ubite subašu" započinje Prvi srpski ustanak, koji se brzo proširio po celom Beogradskom pašaluku.

Iako su Turci, predosetivši da će doći do pobune srpskog naroda, 4. februara posekli veliki broj srpskih kneževa ne bi li zaustavili pobunu, ovo je još više očvrstilo volju naroda da zaustavi surovost turske vlasti. Posle dva meseca krvave borbe, ceo Beogradski pašaluk je bio oslobođen.

Takođe, Sretenjski ustav je prvi ustav u istoriji Srbije, donešen sa namerom da se ograniči apsolutizam Miloša Obrenovića.

Ustav je donet na Skupštini u Kragujevcu, na Sretenje 1835, te je zbog toga i nazvan po ovom prazniku.

Tvorac Ustava je Dimitrije Davidović, učeni Srbin iz AFlag of Serbia (1835), a on je bio prvi moderni ustav u istoriji Srbije, i na prostoru bivše Jugoslavije.

Ovaj kratkotrajni ustav je bio jedan od modernijih, demokratskijih i liberalnijih ustava svog doba, a predstavljao je najistočniji odraz Francuske revolucije.

U njemu su izražene potrebe srpskog društva: nacionalna emancipacija, razbijanje feudalnih ustanova i autikratske vladavine. Ustav je rađen po uzoru na francuske ustavne povelje od 1814. i 1830. i belgijski ustav od 1831. godine. Sretenjski ustav je takođe jedan od prvih demokratskih ustava u Evropi.

Ukinut je pod pritiscima Turske, Rusije i Austrije 17. marta 1835. godine, samo mesec dana od donošenja, a njegov tvorac je isteran iz službe.

(M. B.)