Vidovdan kao sudbina: Na današnji dan Srbija je nekoliko puta menjala svoju istoriju

Foto: Wikimedia, Profimedia

Jedan je od datuma koji sa sobom nosi veliku simboliku, za koji se vezuju brojni mitovi, priče i događaji koji su menjali tok sudbine srpskog naroda datum koji se kroz srpsku istoriju najviše pominje jeste upravo - Vidovdan.

Preporučujemo

Kako su se značajni događaji za Srbiju dešavali upravo na ovaj dan, tako je njegova simbolika više urezana među našim narodom. Sudbina ili slučajnost pitanje je, ali činjenica je da se važni, kasnije će se ispostaviti turbulentni, događaji dešavali baš 28. juna.

Od Kosovskog boja, pogibije kneza Lazara i propasti Srpskog carstva, pa do danas, taj dan bio je prekretnica za Srbe i srpsku državu.

Kosovski boj (1389)

Stradanje srpskih boraca na Kosovu jeste jedan od najznačajnijih događaja u srpskoj istoriji. Na današnji dan desila se bitka, kada je srpska vojska izgubila od brojčano nadmoćnije sile Otomanskog carstva što je označilo početak vladavine Turaka na teritoriji Srbije u trajanju od pet vekova.

Boj na Kosovu - Foto: Wikimedia

Bitka na zemlji natopljenoj krvlju i danas izaziva strahopoštovanje, a imala je i veliki značaj u formiranju nacionalnog identiteta, možda i zbog činjenice da su i srpska i turska vojska tada izgubile svoje vladare - cara Lazara i sultana Murata.

Tajna konvencija Srbije i Austrougarske (1881)

Tajna konvencija je dokument potpisan 28. juna 1881. godine između Kneževine Srbije i Austrougarske monarhije. Odredbama ovog ugovora određeno je da Srbija neće moći da zaključuje bilo kakve ugovore sa drugim zemljama, bez prethodnog odobrenja Austrougarske.

Tajnu konvenciju su potpisali tadašnji srpski ministar spoljnih poslova Milutin Garašanin i ministar finansija Čedomilj Mijatović, time Srbiju stavivši u zavisan položaj prema Monarhiji, u zamenu za međunarodno priznatu nezavisnost.

Austrougarska i Srbija 1899. godine - Foto: Wikimedia

Godinu dana kasnije, došlo je do tzv. Bantuove afere, odnosno knez Milan Obrenović je bio optužen za proneveru seljačkih obveznica i potkradanje naroda. Ovim su njegovi ugled i čast bili poljuljani te je on zatražio pomoć od Austrougarske. Godine 1882. Kao nagradu za potpisivanje Tajne konvencije, Milan Obrenović je krunisan za kralja, a Monarhija je obezbedila da sve sile prihvate Srbiju kao kraljevinu.

Godine 1887. Tajna konvencija je produžena i proširena jednom stavkom: da će Austrougarska štititi interese dinastije Obrenović, što je Austrougarskoj obezbedilo veću vezanost i zavisnost Srbije, a Srbiji, odnodno kralju Milanu efikasno sredstvo za obračunavanje sa protivnicima.

Atentat na Franca Ferdinanda (1914)

Sarajevski ili Vidovdanski atentat dogodio se 28. Juna 1914. Godine u Sarajevu (BiH) kada je Gavrilo Princip, jedan od članova organizacije Mlada Bosna, ubio nadvojvodu Franca Ferdinanda i njegovu suprugu Sofiju. Plan austrougarskog prestolonaslednika Franca Ferdinanda bio je da dolaskom u Sarajevo na Vidovdan ponizi i disciplinuje neposlušne Srbe.

Gavrilo Princip - Foto: Wikimedia

Motivi ubistva bili su želja za odvajanjem austrougraske provincije Bosne i Hercegovine i njeno sjedinjenje u Jugoslaviju.

Atentat je bio povod za Prvi svetski rata kada je Austrougarska dala ultimatum Srbiji koji je ona odbila, pošto je dobila podršku Rusije. Austro-Ugarska je potom objavila rat Srbiji, što je bilo okidač za niz objava rata između drugih evropskih sila.

Versajski sporazum (1919)

Potpisivanjem Versajskog sporazuma okonačan je Prvi svetski rat koji je i počeo napadom na Srbiju. Ugovor je potpisan 28. juna 1919. godine. Na toj konferenciji u francuskom dvorcu Versaj velike sile su dale odobrenje za formiranje kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.

Potpisivanje Versajskog sporazuma - Foto: Wikimedia/William Orpen

Srbija je kroz Kraljevinu SHS Versajskim sporazumom, između ostalog, dobila Banat, izlaz na Jadran i Alpe.

Vidovdanski ustav (1921)

Vidovdanski ustav je kojim je na Vidovdan 1921. godine konstituisana Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca. Ime je i dobio po ovom pravoslavnom prazniku i to je prvi ustav u istoriji jugoslovenske države.

Vidovdanski ustav - Foto: Wikimedia

Njime je država derfinisana kao ustavna, parlamentarna i nasledna monarhija, a ustavne odredbe definisale su državu jednog naroda od tri plemena. Služeni jezik bio je srpsko-hrvatsko-slovenački.

Rezolucija Informbiroa (1948)

Jedan u nizu sudbonosnih Vidovdana, kada je Srbija, tada unutar Jugoslavije morala da bira između Istoka i Zapada. Na ovaj dan su prekinuti odnosi Titove Jugoslavije i Istočnog bloka koji su činili Sovjetski Savez. Ovo je dovelo do početka neprijateljstva tadađnje Jugoslavije sa Istočnim blokom, ekonomske krize i ratnih napetosti.

Čuveni Miloševićev govor na Gazimestanu (1989)

Na proslavi 600 godina Kosovske bitke, tadašnji predsednik Slobodan Milošević održao je čuveni govor na Gazimestanu koji će ga ustoličiti kao nacionalnog vođu Srba. Na govoru je prisustvovalo oko milion ljudi.

1990. Antisrpski amandmani u Hrvatskoj

Amandmanima na Ustav Hrvatske, Srbi su 28. juna 1990. prestali da budu konstitutivni narod ove republike, što je bio uvod u ratne sukobe koji su godinama razazali bivšu Jugoslaviju.

Izručenje Slobodana Miloševića Hagu (2001)

Dvanaest godina posle čuvenog govora na Gazimestanu, Slobodan Milošević, bivši predsednik SRJ, osnivač i lider SPS, izručen je Haškom tribunalu zbog sumnje za zločine protiv čovečnosti u ratovima na prostoru bivše Jugoslavije.

Slobodan Milošević - Foto: FRANCOIS XAVIER MARIT / AFP / Profimedia

I dok jedni ovaj događaj karakterišu kao nacionalno poniženje, drugi su stava da je ovim datumom Miloševiću prižena prilika da uđe u istoriju. Presudu nije dočekao, jer je umro 11. marta 2006. godine u pritvorskoj jedinici u Ševeningenu.

2006. Crna Gora postala 192. članica Ujedinjenih Nacija

Rezolucijom 60/264 Generalne skupštine UN, Crna Gora je 28. juna 2006. godine postala nezavisna država.

Legiji potvrđena presuda (2006)

Nakon više od tri godine suđenja 23. maja 2007. godine Legija je osuđen na 40 godina kao organizator atentata na Zorana Đinđića 12. marta 2003. Ova kazna je potvrđena u drugostepenom i trećestepenom postupku.

Juna 2005. Legija je osuđen na 15 godina zatvora zbog svoje umešanosti u smrt četvorice članova Srpskog pokreta obnove u saobraćajnoj nesreći na Ibarskoj magistrali i pokušaj ubistva Vuka Draškovića juna 2000. u Budvi. Na presudu je uložena žalba i Vrhovni sud Srbije ju je uvažio krajem marta 2006. Nakon treće presude Legija je osuđen na 15 godina zatvora.

Jula 2005. Legija je osuđen na 40 godina (maksimalna kazna) za ubistvo Ivana Stambolića i na 15 godina za pokušaj ubistva Vuka Draškovića u Budvi.

Milorad Ulemek Legija - Foto: Koca Sulejmanovic/AFP Profimedia

Na Vidovdan, 28. juna 2006. Vrhovni sud Srbije je potvrdio ovu presudu.

Milorad Ulemek Legija (1968) bivši je komandant Jedinice za specijalne operacije (JSO), poznatih i kao Crvene beretke, koje su bile specijalne snage resora Državne bezbednosti (DB), pri Ministarstvu unutrašnjih poslova. Prethodno je bio pripadnik Srpske dobrovoljačke garde Željka Ražnatovića Arkana. Takođe je zatvorenik sa najviše maksimalnih kazni u Srbiji, kome su dokazana 23 ubistva kao organizatoru kriminalne grupe.

Ubijeni premijer Zoran Đinđić - Foto: Profimedia/AFP

Ulemek je u zatvoru od 2. maja 2004, kada se sam predao, a osuđen je kao jedan od glavnih organizatora ubistva premijera Srbije Zorana Đinđića (na 40 godina zatvora), zbog ubistva bivšeg predsednika predsedništva Srbije Ivana Stambolića (40 godina), pokušaja atentata na Vuka Draškovića u Budvi i na Ibarskoj magistrali, kada su ubijena četiri člana SPO (15 godina).

Prema presudama, ove zločine je izvršio uz podršku DB, a preko JSO.

(A.T.)