Martovski događaji koji su pisali istoriju: Samo u jednom danu Srbija je 4 puta promenila sudbinu

Dolazak proleća u Srbiju, kroz istoriju su obeležavali žestoki potresi na političkoj sceni naše zemlje, zbog čega se treći mesec u godini može slobodno nazvati sudbonosnim za naš narod.

Od demonstracija "Bolje rat nego pakt" 1941. godine do bombardovanja SR Jugoslavije 1999. godine, od prvih demonstracija protiv režima Slobodana Miloševića 1991. do ubistva premijera Zorana Đinđića 12 godina kasnije, sve je to stalo u mart koji kao da je predodređen da bude mesec pisanja istorije našeg naroda.

Demonstracije na ulicama Beograda

9. mart 1991. godine ostaće upisan kao dan kada je zbog prvih masovnih demonstracija protiv režima Slobodana Miloševića, tadašnji predsednik na ulice Beograda izveo 10.000 demostranata i tenkove JNA.

Proteste je organizovao i predvodio Srpski pokret obnove Vuka Draškovića, tada najjača opoziciona stranka.

Centar grada bio je opustošen tokom nereda, u sukobima je povređeno je 114 osoba, 58 policajaca i 86 građana, a uhapšeno je 158 ljudi, među kojima i Drašković.

Poginuli su maturant Branivoj Milinović (18) i policajac Nedeljko Kosović (54).

Svoje nezadovoljstvo na ulicama Beograda izrazili su građani i 50 godina pre ovog događaja, 27. marta 1941. kada je održan najveći antifašistički miting u svetu, a za cilj je imao poništavanje potpisivanja protokola o pristupanju Kraljevine Jugoslavije Trojnom paktu.

Izvršen je državni udar, a u Beogradu i drugim srpskim gradovima a ponegde i širom Jugoslavije (Dalmacija), izbile su masovne ulične demonstracije u znak podrške građana puču. Veliki masovni bunt upamćen je po parolama "Bolje rat nego pakt, bolje grob nego rob".

Ovaj potez je razbesneo Hitlera, pa su Nemačka, Italija i Mađarska su na ovo odgovorile invazijom na Jugoslaviju, a rezultat njihove okupatorske podele Jugoslavije bio je stvaranje Nezavisne Države Hrvatske koja će takođe pristupiti Trojnom paktu.

Smrt srpskih državnika

"Borba" Zorana Đinđića i Slobodana Miloševića počela je još tokom martovskih demonstracija 1991. godine, nastavljena na onim koje su održane 6 godina kasnije, tokom petooktobarskih promena, a čini se da se sudbina poigrala sa dvojicom političara, pa je i jednom i drugom upisan gotovo identičan datum smrti.

Taj 12. mart 2003. godine ostaće upisan kao "dan koji je uzdrmao političku scenu Srbije i zauvek je promenio", kada je izvršen atentat na tadašnjeg premijera Zorana Đinđića koji je ubijen na ulazu u zgradu Vlade Srbije.

Pogođen je metkom koji je prošao kroz njegovo srce, a njegova smrt proglašena je jedan čas kasnije, "u 13:30 na operacionom stolu Urgentnog centra".

Tri godine kasnije, ali 11. marta nekadašnji predsednik SR Jugoslavije Slobodan Milošević preminuo je u pritvornoj jedinici u Ševeningenu tokom suđenja za ratne zločine i zločine protiv čovečnosti na Kosovu i u Hrvatskoj i za genocid u Bosni i Hercegovini.

Prema zvaničnoj verziji iz Haškog tribunala umro je od infarkta u svojoj ćeliji. Prema navodima istrage, Miloševićevo srce stalo je zato što se on nije pridržavao propisane lekarske terapije, nego je pribegavao samoinicijativnom uzimanju lekova.

Veliki pogrom Srba sa KiM

U etničkom nasilju između 17. i 18. marta, ubijeno je 15 Albanaca i 12 Srba. Ozbiljno je povređeno oko 170 Srba, od toga 150 batinanjem u njihovim kućama, dok je njih 20 povređeno u napadima na putevima. Oko 800 srpskih, 90 aškalijskih i dve albanske kuće su potpuno uništene ili ozbiljno oštećene. Potpuno je demolirano i spaljeno 36 pravoslavnih, verskih objekata.

Prema podacima UN u martovskom nasilju povređeno je 954 lica, među kojima 65 međunarodnih policajaca, 58 pripadnika KPS i 61 pripadnik međunarodnih mirovnih snaga, aproterano je preko 4000 Srba.

Sudbina 24. marta

Ovaj datum u našoj istoriji ostaće upisan kao sudbonosni, jer su se 24. marta, s razlikom od 58 godine našoj zemlji dogodila dva događaja, pristupanje trojnom paktu 1941. godine, a potom i agresija NATO pakta koja je počela 1999.

Te 1941. protokol o pristupanju su u Beču potpisali predsednik vlade Dragiša Cvetković i ministar inostranih poslova Aleksandar Cincar-Marković s jedne strane, a ministar spoljnih poslova Rajha fon Ribentrop, italijanski ministar spoljnih poslova grof Ćano i japanski ambasador general Ošima s druge strane.

Pola veka i još koju godinu više kasnije, na ovaj dan počeli su vazdušni napadi NATO na Saveznu Republiku Jugoslaviju (SRJ) koji su trajali 11 nedelja i u njima je, prema procenama iz različitih izvora, poginulo između 1.200 i 4.000 ljudi.

U bombardovanjima, koja su bez prekida trajala 78 dana, teško su oštećeni infrastruktura, privredni objekti, škole, zdravstvene ustanove, medijske kuće, spomenici kulture…

Na ovaj dan Srbiji se čak 4 puta menjala istorija

Taj 24. mart 1999. godine ostao je zabeležen u memoriji najvećeg broja građana Srbije. Međutim,  bar četiri značajna događaja, koji su odlučivala o sudbini Srbije, dogodila se 25. marta.

Na ovaj dan veliki župan Stefan Nemanja odrekao se prestola u korist srednjeg sina. Vlast i titulu velikog župana Raške je predao Stefanu, u dogovoru sa vizantijskim carem Aleksijem III, čijom ćerkom Evdokijom je Stefan bio oženjen.

Ostaće upisano i da je 25. marta 1941. godine Kraljevina Jugoslavija pristupila Trojnom paktu Nemačke Adolfa Hitlera, Italije Benira Musolinija i Japana Todžoa, ali je sporazum poništen 4 godine kasnije, pošto je izveden vojni puč.

Prema nikad potvrđenim informacijama, predsednici Srbije i Hrvatske Slobodan Milošević i Franjo Tuđman se na tajnom sastanku u Karađorđevu 25. marta 1991. godine dogovorili o podeli Bosne i Hercegovine i rušenju reformske Vlade Jugoslavije, na čelu s predsednikom Antom Markovićem.

Jedan od izvora koji navodi da se tajni susret Miloševića i Tuđmana zaista dogodio, jeste Stjepan Mesić koji je svedočio da je Tuđman posle sastanka objasnio šta Milošević predlaže.

Rekao je da Hrvatskoj predlaže banovinske granice plus Cazin, Kladušu i Bihać. Preneo je što mu je tačno rekao Slobodan Milošević. Rekao je: “Franja, ti uzmi Cazin, Kladušu i Bihać, to meni ne treba, to je takozvana ‘turska Hrvatska’” - svedočio je Mesić.

Još jedan događaj koji se dogodio 25. marta ostaće upisan velikm slovima u našim podsetnicima, a to je raspuštanje Jedinice za specijalne operacije (JSO), u kojoj su bili i osuđeni za ubistvo srpskog premijera Zorana Đinđića.

Jedinica za specijalne operacije bila je sastavni deo resora Državne bezbednosti MUP - a Republike Srbije, a za komandanta je postavljen Milorad Ulemek Legija. Posle ubistva srpskog premijera 2003. godine, proglašeno je vanredno stanje tokom gog su kao pomagači, ali i direktni izvršioci uhapšeni pripadnici ove jedinice.

Osumnjičeni kao glavni u organizovanju ubistva premijera bili su nekadašnji komandant raspuštene Jedinice za specijalne operacije (JSO) Milorad Ulemek Legija, i pripadnici zemunskog klana Dušan Spasojević Šiptar i Mile Luković Kum.

U policijskoj akciji "Sablja" uhapšen je neposredni izvršilac ubistva Zvezdan Jovanović, kao i nekoliko članova raspuštene JSO, ali i brojni pripadnici zemunskog klana. Ova hapšenja su, takođe, pomogla u razjašnjavanju brojnih ubistava koja su se desila ranije.

(J.N.)