Na današnji dan pre 28 godina počela je bitka za Vukovar (FOTO) (VIDEO)

Na današnji dan, pre 28 godina, počele su borbe za Vukovar između tadašnje Jugoslovenske narodne armije i hrvatskog Zbora narodne garde, koji je 20. avgusta iste godine osnovao Franjo Tuđman. Od tog 25. avgusta 1991. borbe su trajale 86 dana, a sukob je završen 18. novembra, zauzimanjem Vukovara od strane pripadnika JNA.

Prema podacima tokom tromesečne opsade poginule su 1.624 osobe, a ranjeno više od 2.500.

Preporučujemo

U opsadi Vukovara učestvovalo je oko 30.000 vojnika JNA, dok su hrvatske snage, prema procenama, najpre brojale 1.800 ljudi, ali su vremenom narasle.

Foto: Profimedia/AFP

Sa hrvatske strane komandant odbrane Vukovara bio je Mile Dedaković Jastreb, a komandant kriznog štaba Tomislav Merčep. Komandant snaga JNA na početku vojnih operacija u Vukovaru bio je Bajo Bojat, a zamenio ga je pukovnik Mile Mrkšić, komandant Operativne grupe "Jug". General Andrija Biorčević bio je komandant jedinica Novosadskog korpusa JNA na vukovarskom ratištu.

Civilna vlast u Vukovaru je uspostavljena početkom decembra 1991. godine.

Doneta je odluka da Vukovar bude administrativni centar "Srpske oblasti Slavonije, Baranje i zapadnog Srema". Predsednik "vlade" te oblasti bio je Goran Hadžić, a Slavko Dokmanović bio je predsednik Skupštine opštine Vukovar i član te "vlade".

Foto: Tanjug/Sava Radovanović

ŠTA JE PRETHODILO SUKOBU?

Napetost između Srba i Hrvata dodatno je počela da raste pošto je pala prva civilna žrtva u Hrvatskoj. Naime, dok se vraćao sa prvomajskog uranka Srbina Stevana Inića ubio Hrvat Đuro Gelenčir, pripadnih HDZ-a, što je dramatično odjeknulo među Srbima, ali i neostrašćenim Hrvatima.

Dve nedelje posle ovog događaja, nekoliko policajaca iz Osijeka se ušunjalo u Borovo Selo u nameri da skine jugoslovensku zastavu, istaknutu u čast praznika, i postavi novu hrvatsku zastavu. Stražari su zapucali i dvojicu ranili i zarobili. Sledećeg jutra, dvadesetak hrvatskih policajaca ušlo je autobusom u Borovo Selo u nameri da oslobodi zarobljene policajce. Dočekani su paljbom, kako su tada preneli ratni izveštači.

Foto: Wikimedia /Peter Denton

Dana 25. juna 1991, Hrvatska je proglasila nezavisnost od Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije. Srpski narod u Hrvatskoj se oštro pobunio protiv ovog čina, i prihvatio oružja.

Region je već bio u stanju dugoročne političke krize. Vodeća hrvatska nacionalistička stranka HDZ imala je malo direktnog uticaja na Opštinu Vukovar, jer na izborima 1990. godine nije dobila ni jedno od pet mesta za predstavnike opštine u parlamentu. U julu 1990. godine, skupština opštine Vukovar, u kome su većina bili Srbi, odbilo je da prihvati novi ustav Hrvatske kojim su Srbi izgubili status konstitutivnog naroda i postali nacionalna manjina i oko toga se sukobilo sa hrvatskom vladom. Dominantna stranka u skupštini opštine bila je Savez komunista Hrvatske.

Do proleća 1991. godine, hrvatske paravojne formacije su se naoružale u Vukovaru. Bile su pod vođstvom Merčepa i imale su namere da započnu sa terorističkim napadima na Srbe. Srpske paravojne jedinice su smestile svoju bazu u vukovarskom prigradskom naselju Borovo Selo, u kojem je većinu činilo srpsko stanovništvo. Militantna propaganda iz Zagreba je doprinela zaoštravanju odnosa i radikalizovala veliki broj građana, utičući na njih da drugu stranu vide u najgorem mogućem svetlu. Stanje napetosti pogoršano je akcijama pojedinih radikalnih članova HDZ-a koji su izvršavali napade na srpske civile i njihovu imovinu.

U samom Vukovaru je lokalni komandant paravojnih jedinica Tomislav Merčep stekao reputaciju po brutalnosti prema lokalnim Srbima. Najmanje 80 Srba je ubijeno ili nestalo prilikom napada Merčepovih paravojnih snaga.

U pokušaju da oduzme Srbima lokalnu vlast u opštini Vukovaru, vlada u Zagrebu je smenila Opštinsko veće i njegovog predsednika u julu 1991. Oni su zamenjeni komesarom hrvatske vlade Marinom Vidićem Bilijem. Ovo je još više udaljilo lokalne Srbe, a Bili je shvatio da teror nad Srbima ima negativne posledice po hrvatske interese na terenu. Marin Vidić Bili je 18. avgusta 1991. napisao dramatično pismo celom hrvatskom političkom vrhu da Merčepova grupa ubija Srbe, upada u srpske stanove, krade kola, kamione, diže kafiće u vazduh, odvodi Srbe i ubija ih. Takvo divljanje hrvatskih ekstremista izazvalo je srpski protivodgovor, pa je tokom jula i avgusta 1991. godine hrvatska vlada progresivno gubila kontrolu nad istočnom Slavonijom.

RATNI ZLOČINI U VUKOVARU

Za zločine u Vukovaru Međunarodni tribunal u Hagu je optužio nekadašnjeg gradonačelnika tog grada Slavka Dokmanovića, trojicu bivših oficira JNA - Mileta Mrkšića, Veselina Šljivančanina i Miroslava Radića, i bivšeg predsednika "vlade" te oblasti Gorana Hadžića.

Foto: Tanjug/Dragan Kujundžić

Dokmanović je uhapšen u junu 1997, a godinu dana kasnije izvršio je samoubistvo u pritvorskoj jedinici Tribunala.

Mile Mrkšić je osuđen na 20 godina zatvora, Veselin Šljivančanin pravosnažno na 10 i u međuvremenu je pušten na prevremenu slobodu, a Miroslava Radića haški Tribunal je oslobodio krivice.

Haški optuženik Goran Hadžić je od 16. jula 2004, kada je otpečaćena optužnica protiv njega, bio u bekstvu do jula 2011. kada je uhapšen i izručen Tribunalu u Hagu, gde mu se sudilo za ratne zločine nad hrvatskim i drugim nesrpskim stanovništvom u Istočnoj Slavoniji, ali je suđenje suspendovano u aprilu 2016. zbog njegove bolesti od koje je u julu i umro.

Pred srpskim pravosuđem 15 osoba je pravosnažno osuđeno na višegodišnje kazne zatvora zbog ratnih zločina na teritoriji Vukovara 1991.

Razrušeni Vukovar tokom rata u Hrvatskoj. Foto: Profimedia/Corbis VII

Nadležna hrvatska tužilaštva su pokrenula krivične postupke protiv 1.203 osobe, od kojih je do sada osuđen 181 optuženik, a mnogi postupci još traju, navode u hrvatskom Ministarstvu pravosuđa.

Županijsko tužilaštvo u Vukovaru saopštilo je da se za ratne zločine u gradu sudilo u Vukovaru, Osijeku, Beogradu i Hagu.

Do sada je na vukovarskom sudu procesuirano 65 osoba i pokrenuta još 62 predmeta protiv nepoznatih počinilaca. Hrvatsku sudovi osudili 24 osobe, od čega njih 17 u odsustvu.

Foto: Profimedia/Corbis

Za hapšenja i likvidaciju preko 20 srpskih civila u leto 1991. pre početka borbi za grad niko nije odgovarao niti su podignute optužnice.

POKUŠAJ LAŽIRANJA IZVEŠTAJA O BROJU NASTRADALIH

Sa hrvatske strane bilo je pokušaja lažiranja podataka o broju žrtava. Međutim, prema do sada najpreciznijim podacima, na strani JNA je 1.103 vojnika i dobrovoljaca ubijeno, 2.500 ranjeno, 110 tenkova i transportnih vozila uništeno i 2 aviona oborena, dok je još jedan pao zbog kvara. Hrvatski gubici bili su 1329 poginulih, 777 ranjenih, uništenih 26 tenkova i oklopnih transportera.

VIDEO: Srbi nose istinu u traktorima iz Knina, a Hrvati u vukovarskoj koloni: Bandić o odnosima dva naroda

(Telegraf.rs)