Zašto Crna Gora danas slavi svoju nezavisnost? Postoje dva razloga za njihov ponos na 13. jul (FOTO)

Crna Gora danas obeležava Dan državnosti, u znak sećanja na 13. jul 1878. godine, kada je na Berlinskom kongresu priznata kao samostalna država, i isti datum 1941. kada je počeo narodni ustanak protiv fašizma.

Crna Gora danas slavi Dan državnosti

Preporučujemo

BERLINSKI KONGRES

Na današnji dan 1878. završen je Berlinski kongres, sazvan na inicijativu Austrije, uz iznuđeni pristanak Rusije i saglasnost Velike Britanije, Francuske, Italije, Nemačke i Turske, radi revizije Sanstefanskog ugovora.

Premda je i Sanstefanskim mirom, zaključenim u martu iste godine, Crna Gora tretirana kao samostalna država čija je teritorija trebalo da se uveća znatnije nego što je to određeno Berlinskim ugovorom, na Kongresu je definitivno međunarodno potvrđen njen državni suverenitet, zahvaljujući dugoj oružanoj i političkoj borbi crnogorskog naroda za očuvanje nezavisnosti i slobode.

Foto: Wikipedia/Civvi-commonswiki

Berlinski mir koji je potpisan 13. jula 1878. sastojao se iz priznanja Rumunije, Srbije i Crne Gore kao suverenih država i Bugarske kao autonomne kneževine pod otomanskim suverenitetom (do 1908). Takođe, prema ranije sklopljenom Rusko-britanskom sporazumu, zaključenom 30. maja 1878. godine, teritorija Bugarske je oko tri puta umanjena od one predviđene San-stefanskim mirom (odlučeno je da zauzima teritorije samo severno od planine Balkan).

Od ostatka teritorije Velike Bugarske, stvorena je Istočna Rumelija pod turskom upravom. Takođe, Makedonija je ostala pod turskom vlašću. Niz drugih turskih provincija je odvojen od Turske i ili pripojen drugim državama, kao Kipar koji je dodeljen Velikoj Britaniji, Bosna i Hercegovina Austrougarskoj (Berlinski kongres 1878. - okupacija, 1908. - aneksija).

Srbija je znatno proširena i dobila je na račun Turske četiri okruga: niški, pirotski, toplički i vranjski. Srbija je, kao i druge zemlje koje su stekle nezavisnost, trebalo da preuzme na sebe i jedan deo turskog državnog duga, ali to nije učinjeno jer tokom sledećih godina nije postignut dogovor o visini ove obaveze.

Balkan posle Sanstefanskog ugovora Foto: Wikimedia / Lumen roma

Moć Turske u Evropi i Aziji je ovim mirovnim ugovorom drastično ublažena. Uticaj Rusije je u korist Austrougarske veoma smanjen što je povećalo tenzije između dva carstva. Uz to je, takvo preuređenje Balkana dovelo do novih napetosti na tom području.

13. JULSKI USTANAK

Trinaestojulski ustanak naroda Crne Gore je bio do tada najveći ustanak u porobljenoj Evropi. Otpočeo je 13. jula 1941. godine, pod rukovodstvom KPJ, a trajao je do polovine avgusta, kada je ugušen jakom italijanskom ofanzivom. Borbe su nastavljene daleko nakon toga.

Ustanak je izbio 13.7. 1941. godine, neposredno nakon početka formiranja proitalijanske crnogorske vlade. Ustaničke formacije su, koristeći iznenađenje, napale italijanske snage, zadale im teške gubitke i preuzele vlast nad mnogim oblastima Crne Gore. Iako planiran u mnogo manjoj meri, ustanak je od prvog dana dobio karakter opštenarodnog ustanka u kojem je učestvovalo oko 30.000 ljudi. Ustanici su razbili i zarobili do tada najveći okupatorski garnizon u porobljenoj Evropi, od oko 1.00 talijanskih vojnika i starješina. Ustanak je dobrim delom ohrabren napadom Nemačke na SSSR.

Foto: Wikimedia/ Mladifilozof

Italijanska vojska je na to odmah reagovala pokretanjem tzv. julske ofanzive te je, koristeći nadmoć u tehnici, uspela brzo preuzeti nadzor nad delovima crnogorske teritorije, ustanicima naneti gubitke i preduzeti represalije nad crnogorskim stanovništvom. Ustanak je krajem jula i početkom avgusta ugušen intervencijom 6 italijanskih divizija, a od septembra je počela ponovna organizacija partizanskih odreda od preostalih ustaničkih grupa.

U Trinaestojulskom ustanku je učestvovalo oko 32.000 ljudi, što je činilo 66 posto vojno sposobnog stanovništva Crne Gore, izuzimajući gradove Cetinje, Nikšić, Podgoricu i Pljevlja u kojima je italijanski okupator imao jaka utvrđenja. Ustanici su od 13. do 22. jula oslobodili šest sreskih mesta: Andrijevicu, Berane, Bijelo Polje, Danilovgrad, Kolašin i Šavnik; kao i pet varošica: Virpazar, Grahovo, Žabljak, Petrovac i Rijeku Crnojevića. Svi ovi srezovi, osim danilovgradskog su bili slobodni od 18 do 25 dana.

Ostalih šest srezova bili su delimično oslobođeni. Muslimanske i albanske opštine u podgoričkom, beranskom i andrijevičkom srezu, bili su pripojeni Velikoj Albaniji i u njima nije bilo ustaničkog pokreta. Na primoriju je samo par manjih mesta bilo oslobođeno.

Partizanski odred Save Kovačevića Foto: Wikimedia/ Mladifilozof

U vreme SFRJ, 13. juli se obeležavao kao Dan ustanka naroda Crne Gore, a danas kao Dan državnosti.

(Telegraf.rs)